In de voetsporen van Smokey Bear

 

In de jongste roman van Dave Eggers trekt een moeder met haar kroost naar Alaska om een nieuwe start te maken.

 

Kathy Mathys

 

Op het eerste gezicht lijken de boeken van Dave Eggers heel verschillend. Het is de setting die varieert, op thematisch vlak is de Amerikaan consequent. Op het verhaal nu speelt in Saoedi-Arabië (Een hologram voor de koning), in Soedan (Wat is de wat) of in New Orleans (Zeitoun), Eggers laat de kleine mens zien die worstelt met het leven. Hoe kunnen we onze menselijkheid bewaren? Hoe kunnen we moed tonen? Waar komen we vandaan? Dat zijn de vragen die terugkomen, ook in Helden van de grens, een roman die haaks lijkt te staan op De cirkel. Daarin liet Eggers zien hoe May, werkneemster van een Google-achtig bedrijf, beroofd wordt van haar privacy en vrijheid. Mays mobiele telefoon leek een extra orgaan, ze kon hem niet missen. Toch stonden er in De cirkel passages die een prelude vormen op Eggers’ nieuwste: de delen waarin May, weg van alles en iedereen, ’s nachts ging varen.

In Helden van de grens huurt de veertigjarige Josie, moeder van Ana en Paul, een camper om door Alaska te trekken. Ze heeft geen telefoon bij en bracht Carl, haar ex en vader van de twee, niet op de hoogte van haar vertrek.

Carl staat op het punt te trouwen, Josey is haar tandartsenpraktijk kwijt en voelt zich schuldig over de dood van een jonge patiënt die ze aanmoedigde in Afghanistan te gaan vechten. Dan zijn er nog de demonen uit haar verleden: al bij al genoeg redenen om te vluchten naar een staat die weliswaar bij de VS hoort maar toch anders is dan de rest. Josie verwacht er helden te ontmoeten. In Ohio, haar thuisbasis, zijn het allemaal lafbekken, Carl – een man zonder ruggengraat en met zwakke darmen – voorop.

 

Van komisch tot verbijsterd

 

‘Amerikaan zijn betekent dat je een onbeschreven blad bent,’ laat Eggers zijn hoofdpersonage opmerken. In de camper liggen oude exemplaren van het tijdschrift Westen van weleer. Josie denkt na over haar vage voorgeschiedenis, over de verwoeste wereld van haar ouders met wie ze geen contact meer heeft door wat er vroeger is gebeurd. Door die ontworteling stuitert Josie door het leven als een flipperkastbal. Ze meent dat de keuzes die ze maakt niet altijd de hare zijn.

Eggers zit zijn personage dicht op de huid, we volgen haar tijdens haar met witte wijn gelardeerde gedachtestromen. De toon is soms komisch – in het portret van de ex bijvoorbeeld –, soms verbijsterd en woedend. Ook het personage in Hologram voor een koning zat in een midlife crisis. Het portret van die man was bevreemdend, meer gecomprimeerd. Bij Josie krijg je wel eens het gevoel dat een tooghanger te lang tegen je aan zit te praten. Ze kankert op sporters in lycrakleding, op bezoekers van biologische supermarkten: het is niet allemaal even interessant.

De momenten waarop Josie gewoon in de natuur is, zonder na te denken, als een kind of een dier, maken haar het gelukkigst. Alaska, eerst nog de staat van lelijke parkeerplaatsen en onbezielde winkelcentra, ontpopt zich steeds meer tot de plek waar dat soort momenten mogelijk zijn, een plek voor pioniers, voor mensen die opnieuw willen beginnen.

De structuur is documentaire-achtig, de plot episodisch. In de verte woeden bosbranden, maar Eggers heeft meer aandacht voor Smokey Bear, de mascotte die aanmaant tot voorzichtigheid met vuur in het bos. De grootste dreiging gaat uit van het hoofdpersonage zelf. Door haar alcoholgebruik is Josie roekeloos, al oordeelt Eggers nooit, laat hij net zien hoe ouders simultaan kwetsbaar, dom en heldhaftig zijn.

Romans zonder plot moeten het hebben van memorabele personages en hun observaties, van een beklijvende stijl. In die observaties schiet Eggers soms te kort, vooral met die andere roman over een zwervende vrouw nog vers in het geheugen: Catherine Laceys Niemand is ooit verloren. Daarin stond op elke bladzijde iets memorabels.

Wat ‘Helden van de grens’ toch interessant maakt, zijn Ana en Paul die zowel in de dialogen als in de beschrijvingen haarscherp geportretteerd worden. Sowieso lees je niet zo vaak romans waarin kinderen een prominente rol krijgen. Ook zeldzaam is de hoopvolle en liefdevolle toon, met name in de tweede helft van het boek.

 

***

 

Dave Eggers – Helden van de grens – vertaald door Monique ter Berg, Brenda Mudde, Elles Tukker en Maarten van der Werf – Lebowski Publishers.