Leslie Jamison – De ginkast (De Standaard)

9789048825431_2402xDe pijn van de ander

 

Net als in haar essaybundel ‘Examens in empathie’ staat fysieke pijn centraal in Leslie Jamisons romandebuut.

 

Kathy Mathys

 

Stella vraagt zich na de dood van haar oma aan moeders kant af hoe het mogelijk is dat de overledene ‘zo’n nest met boze vrouwen achterlaat’. Stella is kwaad op haar moeder, Dora, die nooit heeft verteld dat ze een zus heeft, Tilly. De zussen zijn kwaad op elkaar en op hun moeder.

In ‘De ginkast’, Jamisons roman uit 2010, grijpt de schrijfster de vier vrouwen bij het nekvel.

Stella en Tilly brengen in afwisselende ik-hoofdstukken het verhaal. Hoewel de vrouwen een gelijkwaardig aandeel hebben, leer je Stella het best kennen.

Jamison schrijft met groot zelfvertrouwen over de jonge vrouw die, net als de schrijfster, veel baantjes had, haar lichaam schade toebracht (Stella heeft anorexia,  Jamison verminkte zichzelf) en een abortus onderging. Stella werkt in New York als assistente van een journaliste. Ze vult de eenzaamheid op met verhalen en geheimen van anderen. Net als zoveel New Yorkers weet ze, naar eigen zeggen, precies wat er schort aan de levens van haar leeftijdgenoten, terwijl de contouren van het hare in mist gehuld zijn. ‘Ik comprimeerde mijn dagen keurig tot amuses,’ vertelt Stella over de late nachten met vrienden op café. De confrontatie met het aftakelende lichaam van haar grootmoeder laat Stella met afstand kijken naar de lege huls die ze haar leven noemt. Stella’s stem is lyrisch, ze gebruikt veel vergelijkingen en metaforen.

Tilly’s hoofdstukken zijn op soberder wijze toongezet. Dat past bij het rauwe, uitgebeende bestaan van de tante die op een woonwagenpark in Nevada woont. Jamison probeert haar vertellers verschillend te laten klinken. In het geval van Tilly is het resultaat minder trefzeker dan bij Stella. Tilly is een alcoholiste die in de prostitutie verzeilde. De schrijfster laat haar, in een poging een en ander te verklaren, terugblikken.

Tegenover de aan gin verslaafde zus staat Dora, een in asielzaken gespecialiseerde advocate die haar hele leven bij elkaar heeft getemd. Ze wenst zozeer de controle te houden dat ze volgens haar dochter vergeten is dat ze ook nog een lichaam heeft.

 

Empathie

 

Jamisons tweede boek ‘Examens in empathie’ verscheen vorig jaar bij ons. Het was een gevarieerde essaybundel waarin een rode draad te ontdekken viel: Jamisons interesse voor hoe mensen hun lichaam bewonen en pijn ervaren. In een van de essays vergeleek de schrijfster het menselijke vermogen tot empathie met de reis naar een onbekend land. Wie ‘De ginkast’ leest, treft voortdurend sporen die naar dit tweede boek leiden. Met name Stella laat de pijn van anderen binnenkomen. Ze heeft het trouwens niet over empathie, wel over diefstal. In Stella’s geval zijn haar empathische vermogens een placebo voor een vervullend leven.

Jamison is waanzinnig goed in specifieke details. Ze sprokkelt ze als parels, het hele boek gonst ervan. Haar woorden zijn scherp als kattennagels, bijvoorbeeld wanneer ze Stella omschrijft als iemand die ‘vanbinnen (is) opgedeeld in aparte vakjes. Die raakten elkaar niet per se.’ Vooral over het vrouwelijke lichaam schrijft ze met begeestering, alsof ze de eerste persoon ter wereld is die op het onderwerp wordt losgelaten. Het is geen toeval dat Stella een affaire heeft met een getrouwde man die schrijft over gehavende vrouwenlichamen. Stella ergert zich niet enkel aan hoe hij dat aanpakt, maar ook aan de manier waarop de jonge Yeats over het lichaam van een oude vrouw schreef. Stella vraagt zich af wat de Ierse dichter, een puppy destijds, daar nu eigenlijk van afwist.

‘De ginkast’ is een zwaar boek vol moeizame levens. Er zit weinig lucht in, vooral omdat de schrijfster de neiging heeft om te gaan psychologiseren. Het verhaal verliest aan scherpte wanneer Tilly en Stella intrekken bij Tilly’s zoon. Toch zorgt de stijl van Jamison er altijd voor dat haar eerste roman nooit saai wordt, ook niet op de momenten dat het verhaal te weinig verrast.

 

***

 

Leslie Jamison – De ginkast – vertaald door Lucie Schaap en Maaike Bijnsdorp – Hollands Diep.