Wie krijgt dit jaar de Man Booker Prize?

Zes auteurs maken volgende week dinsdag kans op de Man Booker Prize, een bekroning voor het beste boek uit het Britse Gemenebest of de Republiek Ierland.

Kathy Mathys

De jury onder voorzitterschap van Robert Macfarlane koos voor verhalen met een uitgesproken stijl en taal. De personages zijn haast allemaal eenzame zielen die elkaar of de wereld beter wensen te begrijpen. Grootste kanshebbers zouden Jim Crace en Eeleanor Catton zijn. Toch is het niet ondenkbaar dat de prijs naar een van de beroemdere auteurs gaat, Jhumpa Lahiri of Colm Toíbín. Met de uitreiking van de Man Booker Prize 2013 wordt een tijdperk afgesloten want vanaf volgend jaar kunnen ook Amerikaanse auteurs meedingen naar de bekroning.

NoViolet Bulawayo- We hebben nieuwe namen nodig

NoViolet Bulawayo is een jonge Zimbabwaanse schrijfster die naar Amerika trok en debuteert met ‘We hebben nieuwe namen nodig‘. Darling woont in Paradise, een sloppenwijk in Zimbabwe waar de verkoop van de schoenen van de doden geld oplevert voor een stuk brood. Tien jaar is het meisje, aan het einde van de roman is ze 14. Honger en armoede zijn de enige vaste ingrediënten in haar leven. Darling en haar vrienden stelen guaves uit de rijke compounds, ze spelen ‘Vind Bin Laden‘, staan sceptisch tegenover de NGO’s die Paradise aandoen. Halverwege het boek trekt Darling naar de Verenigde Staten. De witte sneeuw verbijstert haar. Het is ‘alsof de sneeuw heeft gezegd dat andere kleuren niet eens tellen‘. Ook in de Verenigde Staten ziet Darling armoede, de illegale Afrikaanse vluchtelingen vormen er een eiland op zich. Over de Occupy-beweging zegt Darling: ‘Alsof ze wisten wat lijden was’.

Er gebeuren gruwelijke dingen in dit debuut maar de vertelstem van Darling, die veel gevoel voor humor heeft, maakt het boek indringend, niet zwaar. Dit is een roman over taal. In Amerika bewaart Darling de nieuwe woorden onder haar tong ‘als talismannen, klaar voor gebruik‘.

Bulawayo heeft een aparte en wervelende stijl. Personages lachen ‘alsof ze de donder hebben ingeslikt‘. Net als Taiye Selasi van ‘Ghana moet weg’ voel je bij deze schrijfster boosheid om de westerse neiging om alle Afrikaanse landen over eenzelfde kam te scheren.

Moet Bulawayo de prijs winnen? Haar boek is knap, belooft veel moois voor de toekomst, maar het is net niet sterk genoeg voor de hoofdprijs. De structuur is wat los en aan het eind dooft het verhaal uit. (KM)

***

NoViolet Bulawayo – We hebben nieuwe namen nodig – Prometheus – 286 blz. – oorspronkelijke titel: We Need New Names.

Eleanor Catton – The Luminaries

Kiest de jury voor compositorisch vernuft en mild experiment, dan krijgt Eleanor Catton (foto) dit jaar de prijs. De 27-jarige Nieuw-Zeelandse debuteerde drie jaar geleden met ‘De repetitie‘, een broeierige en overweldigende roman over een seksschandaal op een school waarin Cattons eenzame figuren lange, bevreemdende monologen hielden.

‘The Luminaries’ is in veel opzichten een ander soort boek. Het is een buiksprekersact van formaat: Catton klinkt als een victoriaanse auteur. Denk Wilkie Collins of Charles Dickens.

Deze turf van ruim 800 bladzijden speelt in de jaren 1860 in een Nieuw-Zeelandse goudzoekersgemeenschap. De Schotse Walter Moody komt er aan boord na een bewogen zeereis op een mogelijks behekst schip. Hij neemt zijn intrek in het hotel en vindt er 12 mannen in de lobby die allen iets afweten over de mysterieuze dood van een hoer en de moord op een bouwvakker. In aloude negentiende-eeuwse traditie schuift Moody aan bij het gezelschap waarvan de heren beurtelings optreden als verteller. Opiumhandel, moord, een gedoemde liefde: het zit allemaal in deze roman. Anders dan bijvoorbeeld Sarah Waters schrijft Catton zoals een Victoriaan dat zou hebben gedaan. Aan het begin van elk hoofdstuk staat een samenvatting van de inhoud. Verschijnt er een nieuw personage, dan beschrijft Catton uiterlijk, motoriek, karakter en zeden.

Wat hebben de goudzoekers van Hokitika en de tieners uit ‘De repetitie‘ met elkaar gemeen? Niet veel op het eerste gezicht. En toch maken ze allemaal deel uit van verhalen die hun eigen gekunsteldheid benadrukken. De personages zijn als acteurs op het theater. Ze praten en praten, bepleiten hun zaak. In het geval van ‘De repetitie‘ leverde dat een roman op die zowel ontregelend als aangrijpend was. In ‘The Luminaries’ stelt Catton vragen over onze verlangens als lezers. Waarom is een spannende plot zo verslavend? Wat verlangen we van personages? Het zijn net de personages die ongrijpbaar zijn in ‘The Luminaries’. In plaats van beter, leer je ze minder goed kennen. Dat was wellicht de bedoeling van Catton in deze Victoriaanse pil met een twist. (KM)

Jim Crace – Harvest

‘Harvest’, het elfde boek van de Engelse Jim Crace, die in 1998 op de shortlist stond met ‘Quarantine’, is een stilistische parel. Prachtig hoe Crace de regen beschrijft, de stormen die de gebruikelijke kleuren van de nacht laten verdwijnen. Het landschap is een personage in dit verhaal dat speelt in ongenoemde tijden, op een ongenoemde plaats. Het dorp bevindt zich buiten de greep van wethouders en magistraten. Meester Kent is een milde landeigenaar die goed zorgt voor de boeren die zijn land bewerken. Het verhaal opent op de vooravond van het oogstfeest. Drie vreemden strijken neer in de buurt van het dorp. Dan brandt een deel van de gebouwen af.

Walter Thirsk, de ik-verteller, brengt een verhaal van onbehagen, angst en wraakgevoelens. Je voelt dat het leven in het dorp voorgoed zal veranderen. Thirsk is een buitenstaander die niet compleet vergroeid is met het gebied, ook al woont hij er al jaren. Zijn blik fascineert.

‘Harvest’ is een roman over de angst voor de vreemdeling, voor het onbekende. Het is ook een treurzang over een manier van leven die voorgoed voorbij is. De neef van meester Kent wil het dorp ontmantelen, omheiningen zetten en schapen kweken. Die afbraak heeft gevolgen voor het landschap dat zijn wilde en onstuimige karakter dreigt te verliezen.

Omdat de taal bezwerend is en poëtisch kruip je langzaam door dit boek. Toch is dit ook een spannend verhaal, een claustrofobische en toverachtige vertelling. Jim Crace, die in 1981 de National Book Critics Circle Award won, is een meer dan waardige kandidaat voor de Man Booker Prize. Benieuwd of de jury kiest voor poëzie en voor tijdloosheid. (KM)

****

Bij ons brak Jhumpa Lahiri door met ‘Vreemd land‘, een verhalenbundel over vooral Indische migranten in de VS. Lahiri, die ook de roman ‘De naamgenoot ‘ schreef en de bundel ‘Een tijdelijk ongemak‘,  is, samen met Toíbín, de bekendste naam op de shortlist. ‘The Lowland’ is een familieroman waarin de schrijfster bij haar vertrouwde thema’s blijft: de vervreemding van Indiase migranten, eenzaamheid binnen relaties, spanningen tussen verschillende generaties.

Subhash en Udayan schelen slechts 15 maanden. De broers groeien op in Calcutta en zijn erg close, communiceren met elkaar in morsecode, sluipen de rijke golfclub van de Britten binnen. Subhash, de oudste van de twee, is minder roekeloos dan zijn broer, die wild is als een ongekooid dier. In de jaren 1960 sluit Udayan  zich aan bij de rebellenbeweging in Naxalite, die armoede en uitbuiting bestrijdt. Hij trouwt met Gauri, sterft plots en laat haar zwanger achter. In dit eerste deel van de roman brengt  Lahiri de politieke details in een wat afstandelijke stijl.

Subhash, die in de VS studeert, trouwt met Gauri en neemt haar mee naar Rhode Island. Het grootste deel van de roman gaat over dit tweede huwelijk van Gauri. Het verhaal is episch, we volgen de personages tot ze bejaard zijn. Lahiri slaagt er goed in om tot hen door te dringen. Het zijn eenzame zielen die ‘The Lowland’ bevolken. De roman bevat krachtige passages over ouderschap, de kindertijd, de manier waarop we tijd beleven, over oud worden. De kust van Rhode Island, waar Lahiri opgroeide, is een fascinerende plek, droombestemming voor de een, gruweloord voor de ander. Gauri, Subhash en dochter Bela zijn personages die je niet licht vergeet. Lahiri gooit de boeg niet om met dit boek. Ze verdiept zich in haar oude thema’s en doet dit op een kalme, precieze manier. Dit boek zou niet misstaan als winnaar. Wordt het Lahiri, dan is ze de eerste auteur die zowel de Man Booker Prize als de Pulitzer Prize ontvangt. (KM)

****

‘Twee broers’ verschijnt in het najaar bij Meulenhoff.

Ruth Ozeki – Een tijdelijke vertelling

De Japanse tiener Nao schrijft een dagboek over de zelfmoordpoging van haar vader, over de pestkoppen op school en over de boeddhistische bergtempel van haar oma. Enkele jaren later vindt de Canadese Ruth een aangespoelde Hello Kitty-lunchtrommel met Nao’s dagboek. Dit klinkt misschien wat geforceerd maar Ozeki schreef een verrassende, thematisch veelgelaagde roman. Het lot van kamikazepiloten in de Tweede Wereldoorlog, milieuproblemen, zenboeddhisme, tienerangsten, de filosofie van de tijd: dat zijn de belangrijkste onderwerpen in dit boek dat je niet makkelijk zal neerleggen. De personages zijn sterk, de taal is speels. Net als het boek van Toíbín is dit, onder andere, een verhaal over de tekortkomingen van taal, over hoe woorden nooit de volledige complexiteit kunnen vatten. Ozeki schreef eerder twee matige geëngageerde romans. Ook dit boek bevat – de enige smet – enkele ecologische lessen. ‘Een tijdelijke vertelling ‘is een kanshebber. Mocht het winnen, dan zou een breed lezerspubliek het omhelzen. Zie recensie DSL

***

Ruth Ozeki – Een tijdelijke vertelling – Anthos – Amsterdam – 479 blz. – Oorsponkelijke titel: A Tale for the Time Being.

Colm Toíbín – Het testament van Maria

Het dunste boek op de lijst is één van de meest indrukwekkende. De Ierse Colm Toíbín brengt het verhaal van Maria, die na de dood van haar zoon geen rust vindt. ‘Mijn lichaam is net zo vervuld van herinneringen als van bloed en beenderen,‘ schrijft de auteur over de vrouw die al lang voor zijn fysieke dood afscheid moest nemen van haar zoon.

‘In een mensenleven zijn er momenten die zo complex zijn dat je ze niet kan vatten in woorden,‘ schrijft Toíbín. Toch probeert Maria haar beweegredenen en die van Jezus te doorgronden. ‘Het testament van Maria‘ is meer dan een stilistisch meesterstuk, een oefening in terughoudendheid. Het is een indrukwekkend portret van een moeder die de faam van haar zoon verfoeit, die zijn dood een verspilling vindt. Toíbín, die zeker een kans maakt op de bekroning, stond eerder op de shortlist van de Man Booker Prize met ‘Het lichtschip van Blackwater’ en ‘De meester‘. (KM)

Zie recensie DSL

****

Colm Toíbín – Het testament van Maria – 124 blz. – oorspronkelijke titel: The Testament of Mary.