Springerige neuroten en ontembare monsters

In het Museum Dr. Guislain loopt momenteel de fascinerende tentoonstelling Het spel van de waanzin – Over gekte in film en theater. Het wemelt van de neurotische mannen, hysterische vrouwen en gekke psychiaters in de wereld van film en theater. Deze expositie toont twee ruime zalen vol foto’s, filmbeelden, schilderijen en tekeningen. Het hadden er ook moeiteloos tien of vijftien kunnen zijn. De makers van de tentoonstelling kozen voor een thematische aanpak. Zo zijn er onder andere de volgende luiken: ‘monsters en dubbelgangers’, ‘gevaarlijke gekken en gekke psychiaters’ en ‘melancholie en psychose’. Deze aanpak werkt en hij laat zien dat regisseurs met de meest uiteenlopende aspecten van onze geestelijke dwalingen aan de slag kunnen. Zo vind je bij ‘melancholie en psychose’ afbeeldingen van frêle vrouwen die, geheel volgens de traditie van het melodrama, vallen voor een sinistere maar intrigerende man. Je zou die vrouwen hier niet meteen verwachten. De beelden laten zien dat vrouwen die een beetje anders waren dan de middenmoot vroeger vaak het etiket ‘gek’ opgeplakt kregen.
Shakespeare is flink vertegenwoordigd. Er is een 18de-eeuws schilderij van zijn Lady Macbeth door Alfred Stevens. Verder zien we ook theaterschetsen van Claudius uit ‘Hamlet’ en een schilderij van King Lear door Pieter Paul Koster. Nog meer gestoorde leiders: Ludwig II en Johanna de Waanzinnige. Laatstgenoemde nam overal een kist met het lijk van haar echtgenoot mee. Het schilderij ‘De prior van Yuste bij keizer Karel’ van Emile Delpérée laat de vorst zien aan het einde van zijn leven, toen hij koos voor het isolement. Net zo boeiend zijn de vele afbeeldingen van (hof)narren en de prenten uit de Italiaanse commedia dell’arte.
Sommige werken zitten op de grens van het artistieke en het medische. Zo ligt er een exemplaar van ‘Les démoniaques dans l’art’ van Paul Richer, anatomist en fysioloog aan de Franse psychiatrische instelling Salpêtrière (gebouwd in opdracht van Lodewijk XIV). Daarin staan tekeningen van de bewegingen die Parkinsonpatiënten maken. Ook aanwezig is het beroemde ‘Anatomy of Melancholy’ van Robert Burton, dat veel navolgers kende.
Bij ‘Het gesticht als theater’ laten de samenstellers zien dat het theater soms menselijke gekte toont. Instellingen hebben dan weer af en toe iets weg van theaters, waar patiënten hun symptomen ‘spelen’ en ‘dramatiseren’. We zien fragmenten uit de film ‘One Flew Over the Cuckoo’s Nest’ van Milos Forman. Ook zijn er schetsen van medische ingrepen. Pijn heeft iets theatraals en vroeger kwam de ‘stage doctor’ op volkskermissen kiezen trekken. Er is ook werk te zien van Julien Schoenaerts, acteur en patiënt.
Van Dr. Lecter uit ‘Silence of the Lambs’ tot Frankenstein: Hollywood was altijd al gefascineerd door monsterlijke creaturen. Je vindt ze hier terug op film stills en in filmfragmenten. Ook de films van Woody Allen, die zijn neurotische alter-ego verbeelden, mogen niet ontbreken. Verder zijn er fragmenten uit onder andere ‘Repulsion’, ‘The Hours’, ‘Mulholland Drive’ en ‘Freaks’.
We zien ook heel wat moderne kunst. Het schilderij ‘The Critical Laugh’ van Guy Van Bossche toont een meisje met een beangstigend grijnzend masker. Het resultaat is nachtmerrieachtig en bevreemdend en lijkt zo weggelopen uit een film van David Lynch. ‘Why Sentimental?’ van Johan Clarysse toont een geschilderd iconisch beeld uit de film ‘Vertigo’ van Hitchcock. De woorden ‘why sentimental’op het doek lijken weinig te maken te hebben met het beeld. Clarysse heeft het in zijn werk vaak over de spanning tussen woord en beeld en gebruikt beelden uit films van Hitchcock of Wong Kar-Wai.
Bij alle foto’s, films of afbeeldingen hangt wat uitleg met de achtergrond van het werk. Hier en daar lees je ook een kritisch verdict. De informatie is drietalig (NL, FR en ENG).

Kathy Mathys

Het spel van de waanzin loopt nog tot 12 april 2009 in Museum Dr. Guislain, J. Guislainstraat 43, 9000 Gent
09 216 35 95
www.museumdrguislain.be