Liefde en overhemden
In de boeken van Jens Christian Grondahl trekken de personages aan de losse draden in hun leven, op zoek naar inzicht. ‘ Voordat we afscheid nemen’ is een uitmuntende psychologische roman.
Kathy Mathys
Wie genoegen kan putten uit de textuur van het dagelijkse leven is gelukkiger dan hij of zij die enkel vleugels krijgt van de trompetgeschalmomenten. Helaas is het weinigen gegeven om steeds kinderlijk blij door ritselende herfstbladeren te lopen of zeepbellen te maken van het afwaswater, en de personages van Jens Christian Grondahl al helemaal niet. Dat zijn piekeraars die malen over het verleden en over de vraag of je het verleden ooit helemaal kan achterhalen. In ‘Voordat we afscheid nemen’ is het Barbara die het verleden uitkamt. Als adoptiekind uit Calcutta groeit zij op in West- Jutland bij Judith en Erik. ‘Weidse luchten boven bultige velden’, zo omschrijft Grondahl het platteland waar de Indiase, na een zorgeloze aanloop, ten prooi valt aan vervreemding. Erik verlaat zijn vrouw en Judith begint te drinken. De dochter neemt afstand van de vrouw met wie ze geen biologische band heeft.
Kleine rampen
Grondahl houdt niet van spectaculaire drama’s in zijn verhalen. Echtscheidingen, ziekte, vervreemding: dat zijn de rampen die de personages overkomen. De schrijver is vooral geïnteresseerd in hoe mensen reageren op de kleine verschuivingen in hun leven. We ontmoetten Barbara voor het eerst als dertiger, wanneer ze al zeven jaar een relatie heeft met de 31 jaar oudere Marcus, een oorlogsfotograaf die zich niet graag over zijn verleden buigt. Hij praat niet graag over zijn mislukte huwelijk, de kille band met zijn kinderen en zijn toenemende rusteloosheid wanneer hij te lang op eenzelfde plek woont. In de beginjaren van hun relatie meende Barbara dat hij ‘zo diep in zichzelf rustte dat het geen betekenis had waar zijn lichaam zich toevallig bevond’. Nadien begint ze zich vragen te stellen over zijn zelfopgelegde verbanning uit het leven, zijn hang naar voyeurisme. Twee jaar later leeft Barbara alleen in een buitenwijk van Kopenhagen. Marcus wilde dat ze de kans greep om met een jongere man kinderen te krijgen, maar na de breuk ‘had haar gevoelsleven keurig gestreken in een la gelegen’. Grondahl laat Barbara de redactie doen van een biografie van een oudere actrice. Hoe kan je één zijn met je leven? Hoe maak je van de losse flarden een coherent verhaal, en is dat eigenlijk wel wenselijk? Besteden we niet te veel aandacht aan de stempel die onze ouders drukten op onze levens? Dat zijn de vragen die boven deze roman hangen en die terugkeren in het werk van de Deense auteurs wiens romans niet telkens een compleet nieuwe wereld verbeelden.
Onuitgesproken
‘Er is de liefde en er zijn de overhemden, de taken van morgen en de vraag over hoe, in welke vorm, de dood je zal bereiken, ‘ schrijft Grondahl in die onversierde stijl van hem, zonder al te veel bombarie. Het zijn deze observaties die maken dat je hem blijft herlezen. Grondahl is het soort schrijver die elke nuance en dubbelzinnigheid in de klank van iemands woorden kan wikken en wegen zonder de aandacht van de lezer te laten verslappen. Hij is meesterlijk in onuitgesproken conflicten, net niet volledig uitgewerkte personages van wie het mysterie intact blijft. Barbara ondernam als tiener een reis naar India, voelde zich er niet verbonden met de mensen die haar huidskleur hadden. Grondahl creëerde met Barbara een fijnzinnig personage, een stille vrouw die te contemplatief is om zich in het leven te smijten. Ze tracht niet enkel haar eigen bestaan te ontrafelen, maar ook dat van Marcus en van hun beider ouderparen. In het tweede deel van de roman dreigt Barbara opgeslokt te worden in het leven van een ongelukkig getrouwde man. Die passages laten je nadenken over de rol van toeval in het leven en over de vraag in hoeverre we zelf ons verhaal schrijven. Toch zijn er enkele valse noten in dit boek en die hebben te maken met de snel afgeraffelde finale. Daarin vat Grondahl Marcus’ verleden samen op een haastige manier. Ook de toenadering tussen de geliefden kon me niet geheel overtuigen. Voorts veel lof voor deze indringende roman over de eeuwig zoekende mens.
Jens Christian Grondahl – Voordat we afscheid nemen – vertaald door Annelies van Hees – Meulenhoff – 288 blz. – 19.95 €.