SM voor theekransjes
Amerikaanse doe-het-zelf-zaken kennen gouden tijden, nu Amerikaanse vrouwen massaal touw inslaan na de lectuur van SM-roman ‘Vijftig tinten grijs’.
Kathy Mathys
Wat zou Elizabeth Bennet, de heldin uit ‘Pride and Prejudice’ doen? Dat vraagt Anastasia Steele zich af tijdens haar bezoek aan de Rode Kamer van Pijn, het SM-kabinet van haar minnaar Christian Grey. Tja, Jane Austen onthulde niets over hoe Elizabeth Bennet en haar Darcy de dingen regelden tussen de lakens. Volgens literatuurstudente Anastasia had Thomas Hardy’s Tess er wel pap van gelust. ‘Vijftig tinten grijs’ is het eerste deel van een trilogie van de Londense E.L. James. De cijfers zijn indrukwekkend: de boeken beslaan de eerste drie plaatsen op de New York Times Bestsellerlijsten en wereldwijd zijn er al vijftien miljoen exemplaren verkocht. Het is geleden van de ‘Twilight’-reeks dat een roman nog zoveel furore maakte. James is overigens een fan van Meyers vampierenboeken en dat merk je aan ‘Vijftig tinten’. In beide gevallen is de liefde gedoemd of gecompliceerd, is de mannelijke held een roofdierachtige knapperd en is er sprake van duistere geheimen uit het verleden.
Maagdelijk terrein
Anastasia is nog maagd wanneer haar pad dat kruist van Christian Grey, een jonge miljonair met een American Psycho-achtig interieur – keukenkastjes zonder handvaten, plasmascherm aan de kale muur. Ze valt voor zijn ‘brandende blik’ maar weet niet dat hij een Dominant is die niet aan gewone seks – Grey noemt het vanilleseks – doet. Hij doet evenmin aan romantiek en laat zich zelden aanraken. Deze controlefreak laat Anastasia’s ‘hart door de ribben bonken’. Tijdens een vroege ontmoeting laat James haar heldin blozen, stuntelen en stotteren dat het een lieve lust is. Het meisje kan Greys warrige haar, intense ogen niet weerstaan en ze sluit – we zijn inmiddels op pagina 175 – een contract met hem af over harde grenzen en toegestane technieken. In deel een van de trilogie fantaseert Anastasia over zweepjes en krijgt ze billenkoek van Grey. Veel verder gaat het niet want wanneer Grey haar echt pijn doet, trapt Anastasia het af.
Mommy porn
Terwijl de verhaallijn in pornofilms niet meer is dan een excuus, zijn James’ ambities groter. Ze noemt haar trilogie een combinatie van romantiek, erotiek en suspens en dat dekt de lading. Natuurlijk heeft Grey iets traumatiserend meegemaakt waardoor romantische liefde lastig ligt. De twee geliefden gaan dineren, maken vluchten met Greys helicopter, brengen familiebezoekjes. Laat het duidelijk wezen: dit is geen rauw en schokkend boek. ‘Ik zou je nooit bont en blauw slaan. Ik ga voor roze,’ aldus Grey, die de perfecte held lijkt voor de boekenclub-met-koekjes. De reden van zijn populariteit? Lezeressen prijzen zijn vindingrijkheid, zijn aandacht voor Anastasia. Hij stemt gedeeltelijk in met haar vanille-achtige voorwaarden. Of om het met de woorden van een lezeres te zeggen: ‘Most guys are like “Allright, give me a blowjob.” Grey takes care of her.’ Blijkbaar is het boek vooral populair bij moeders die te uitgeput zijn om over hun seksuele verlangens te communiceren. Dat Grey weet wat hij moet doen, vinden ze verfrissend. In Amerika spreekt men nu al van ‘mommy porn’.
Monotoon
Uit feministische hoek is er veel kritiek op Anastasia’s onderwerping, al dient gezegd dat de machtsverhoudingen verschuiven. Aan het einde van deel een heeft Anastasia de touwtjes in handen, figuurlijk dan. De personages zijn extreem vlak, hebben geen binnenkant. ‘Ik haat mijn haar,’ is een van de eerste dingen die Anastasia zegt en veel dieper gaat het niet. Grey is het prototype van de man-met-duistere-blik, een meneer Rochester light, die eerder lachwekkend is dan opwindend. De bedscènes dan. James wisselt vanilleseks af met het wat hardere werk. We beleven alles vanuit ik-verteller Anastasia die de praktijken als volgt beschrijft: ‘Hij duwt mijn knieën omhoog op het bed, zodat mijn billen de lucht in steken en hij slaat er met vlakke hand op, hard (…) Ik kan hier niet tegen … en hij stoot maar door en maar door … dan bouwt het zich bij mij weer op … dat kan toch niet … echt niet …’ Veel beletseltekens, veel gepomp, veel ongeloof bij de heldin. Monotoon geschreven en al helemaal niet sensueel. Toch nog een ster voor de spanning in het boek. Die wordt vooral in deel twee goed opgebouwd.
*
E.L. James – Vijftig tinten grijs – Prometheus – 526 blz. – 15 € – oorspronkelijke titel: Fifty Shades of Grey.