In afwachting van haar nieuwe roman, een oude recensie:
Een landschap vol lucht
In ‘Huis in zee’ verwerkte Esther Freud een deel van haar eigen familiegeschiedenis tot een aangrijpend liefdesverhaal vol schitterende details en observaties. Freud dook al eerder in het verleden van haar voorouders voor ‘Gaglow’. Toch is haar laatste roman haar meest complete tot op heden, een veelgelaagd verhaal dat blijft hangen.
Kathy Mathys
Wie vertrouwd is met het werk van Esther Freud zal in ‘Huis in zee’ een aantal vaste ingrediënten uit haar romans terugvinden: een diepgaande interesse voor familierelaties, scherpe evocaties van de wereld door de ogen van een kind en zinderende beschrijvingen van de natuur. Nergens wist Freud al deze elementen tot een beter geheel te kneden dan in ‘Huis in zee’, een roman die ook qua opzet een stuk ingewikkelder is dan haar vorige werken.
Lily is een architectuurstudente die het drukke Londen verlaat voor een verblijf in Steerborough, een zo goed als uitgestorven plekje in het oostelijk puntje van de Engelse kust. Voor haar eindverhandeling maakt ze een studie over het licht en de ruimte in het werk van de architect Klaus Lehmann. Die bouwde ooit een huis in Steerborough en woonde er in de jaren 1950 met zijn vrouw Elsa. Lily stort zich op de talrijke brieven van Lehmann aan zijn vrouw uit de periodes dat hij in het buitenland zat voor opdrachten. Over de joodse Lehmann is nog maar weinig bekend en Lily hoopt tijdens haar lectuur wat meer vat op hem te krijgen. Ze voelt echter steken van jaloezie wanneer ze merkt hoe sterk de levens van Klaus en Elsa verstrengeld waren. Lily’s vriend Nick is heel wat minder passioneel en intens. Wanneer hij voor een weekend naar Steerborough komt, haalt hij zijn neus op voor het dode gat. Lily daarentegen geraakt steeds meer in de ban van het dorpje met zijn scherpe aalbessenlucht en zijn eindeloze hemel.
Een tweede verhaallijn speelt zich vijftig jaar eerder af, in 1953. De dove schilder Max Meyer trekt naar Steerborough om er het huis van een vriendin te schilderen. Max lijdt echter nog zeer onder de dood van zijn zus en hij slaagt er niet in zich op zijn opdracht te concentreren. Wel maakt hij eindeloze wandelingen door Steerborough. Zo ontspint zich zijn levenswerk, een immense schildering met alle huizen van het dorp. Wanneer Max de Lehmanns ontmoet, ontdekt hij dat Elsa Lehmann als kind dezelfde vakantiebestemming had als hij, het dorpje Vitte op het Baltische eiland Hiddensee. De veertigjarige Max die nauwelijks ervaring heeft met vrouwen, wordt hartstochtelijk verliefd op de innemende Elsa. Net als Lily’s verhaal bevat ook dat van Max tal van brieffragmenten, namelijk die van Henry Cuthbert – Max’ leermeester – aan zijn pupil.
In het dankwoord van ‘Huis in zee’ lezen we dat de brieven van Klaus Lehmann voor een groot deel gebaseerd zijn op de correspondentie van Esther Freuds grootvader, Ernst Freud, ook een architect. Voor de fragmenten van Cuthbert baseerde Freud zich op de brieven tussen de kunstenaars Spencer Gore en John Doman Turner. De brieven geven aan deze roman een historisch reliëf zodat ‘Huis in zee’ meer is dan een liefdesgeschiedenis. Hoewel Freud nooit echt op de proppen komt met geschiedkundige feiten of details krijg je het gevoel dat dit verhaal heel wat levens omspant. De gruwelen van de holocaust die zowel de Lehmanns als de Meyers tekenden, zijn duidelijk voelbaar, zij het nauwelijks uitgesproken. Freuds hoofdpersonages proberen ook hardnekkig greep te krijgen op het verleden, hoe grillig dat ook is. Max’ obsessie om Steerborough vast te leggen in een kunstwerk is eigenlijk een manier om zich Vitte weer voor de geest te halen. Lily geraakt dan weer steeds meer geïntrigeerd door de lang vervlogen levens van een aantal bewoners uit Steerborough. Beide verhaallijnen hebben nog wel meer met elkaar gemeen. Zowel Lily en Max worden overvallen door een onverwachte en hardnekkige verliefdheid die Freud prachtig weet neer te zetten. Het zijn ook beide stille mensen met veel aandacht voor het zintuiglijke. Deze roman bevat prachtige passages over de kwelders van Steerborough, drassige heidegronden nabij de zee, of over de zware kokosgeur van brem in de duinpannen. De echo’s tussen de twee verhalen zijn nooit geforceerd, zelfs niet wanneer zich tijdens de finale een dubbele storm ontketent. Freuds proza is zo verfijnd, genuanceerd en ongrijpbaar dat de twee verhaallijnen moeiteloos in elkaar overvloeien. De portrettering van Lily’s twee buurmeisjes, ten slotte, toont opnieuw hoe precies Freud zich kan inleven in de psyche van kleine kinderen.
Met ‘Huis in zee’ bewijst Freud hoe je kan ontroeren zonder tranerig te doen en hoe een rimpelloze, rustige vertelling toch diepe sporen kan nalaten.
***
Esther Freud, Huis in zee. Vertaald door Maaike Post, De Bezige Bij, Amsterdam, 317 blz., 19,50 euro. Oorspronkelijke titel : The Sea House.