Wervelrit door Manilla
Met zijn debuutroman schaart taaltovenaar Miguel Syjuco zich aan de zijde van Junot Díaz. Welkom in de wondere wereld van ‘Ilustrado’.
Kathy Mathys
‘Alles wat ik in handen krijg.’ Dat is Miguel Syjuco’s antwoord op de vraag wat hij gebruikt ter inspiratie. Op de jongste editie van Crossing Border praatte hij voor publiek met zijn vertalers. De schrijver, die aan Columbia creatief schrijven studeerde en in Montreal woont, liet zich ontvallen dat hij zowel een notitieboek heeft voor zijn dromen als voor de hallucinaties die hij krijgt van zijn medicijnen. Doorblader ‘Ilustrado’ even en je kan het lijstje aanvullen: blognotities, spam-berichten en citaten uit de boekenbijlage van de Guardian – je vindt het allemaal in deze collageroman. Nochtans opent dit boek als een rechtlijnige thriller. Het lijk van Crispin Salvador, een legendarische Filippijnse auteur, duikt op in de New Yorkse Hudson. Verteller en landgenoot Miguel Syjuco is de enige die niet gelooft in de zelfmoordhypothese en hij gaat op zoek naar de ware toedracht. Syjuco, een beginnend schrijver die er niet in slaagt gehoor te vinden, reist af naar Manilla. Waar bevindt zich het manuscript van ‘The Bridges Ablaze’, Salvadors grote comeback-roman die na zijn dood verdwenen blijkt te zijn? Wie kan hem vertellen hoe en waarom de oude man zijn laatste adem uitblies?
Er komen geen eenduidige antwoorden op deze vragen, die bijna een excuus lijken voor een duik in 150 jaar Filippijnse geschiedenis. Geen nood, het is een wervelende rit, die geen moment verveelt. Syjuco neemt je mee naar Manilla, waar grijnzende leider Estregan je op affiches aanstaart, waar de Bee Gees uit de luidsprekers knallen en de ‘fabuleuze zonsopgang’ enkel toe te schrijven is aan milieuvervuiling. Superavenues verbinden de stadswijken van Manilla, een stad waar Bulgari-winkels en straathoeren binnen hetzelfde snapshot passen. ‘Het leven werkt hier dankzij de goedertierenheid van de heer, het overvloedige gebruik van duct tape en Filippijnse vindingrijkheid,’ schrijft Syjuco, die een heerlijk gevoel voor humor heeft.
Bannelingen
Tijdens het Crossing Border-interview vertelde de auteur dat een uitgever zijn manuscript weigerde omdat de helft van ‘Ilustrado’ bestaat uit citaten uit Salvadors oeuvre. De uitgever had niet door dat Salvador een personage is, te meer omdat er een Wikipedia-pagina bestaat van Salvador – een grapje van Syjuco, die een spel speelt met feit en fictie. Voor alle duidelijkheid: Salvador heeft nooit bestaan en de Syjuco uit het boek valt slechts gedeeltelijk samen met de auteur. Sommige van de voetnoten, blog- en mail-berichten in dit boek zijn verzonnen, andere niet. Hierdoor doet ‘Ilustrado’ denken aan ‘Het korte maar wonderbare leven van Oscar Wao’ van Junot Díaz. Net als Díaz, die vanuit Amerika naar de Dominicaanse Republiek kijkt, heeft Syjuco in het Westen gestudeerd en kan hij, als banneling, kritisch zijn voor de corruptie in zijn moederland. Beide auteurs proberen verschillende registers uit, zijn echte verhalenvertellers en taaltovenaars. Denk niet dat deze collageroman een ongrijpbaar postmodern experiment is. ‘Ilustrado’ vraagt om een alerte lezer, die graag puzzelt, maar de inspanning laat je niet vervreemd achter.
Manilla , ‘haar schoonheid verminkt door een bommentapijt van de bevrijders’, is een prachtig personage en Syjuco is een gids met kennis van zaken. De vader van de schrijver is een politicus en dat merk je aan dit boek dat een inkijk geeft in hooggeplaatste Filippijnse families. Salvador, schrijver van zeemanssaga’s, noir-verhalen en politieke tirades, is even gesplinterd als dit verhaal. Hij is een mythe, die in flitsen aan de lezer verschijnt – de tango dansend met Germaine Greer, ruzie makend met de Marcos-clan. Hij blijft een schim en het is dan ook Syjuco’s personage dat de emotionele spil vormt van dit verhaal. Syjuco doet uitgebreid verslag van de relatie met zijn ex in Canada en hij beschrijft de prille romance met een jonge Filippijnse. Deze passages missen emotionele slagkracht en zijn nauwelijks meer dan drijfhout op Syjuco’s woordenoceaan. Dit is de enige kanttekening bij deze veelbelovende winnaar van The Man Asian Literary Prize. Het vertalerstrio, Michèle Bernard, Erik Bindervoet en Robbert-Jan Henkes, gingen op een erg creatieve en leuke manier aan de slag met de voetnoten, die een kleine hommage vormen aan de vaak vergeten literaire vertalers der Nederlanden.
****
Miguel Syjuco – Ilustrado – vertaald door Michèle Bernard, Erik Bindervoet en Robbert-Jan Henkes – Mouria – Amsterdam – 335 blz. – Oorspronkelijke titel: Ilustrado.