Gniffelen bij hete plaatjes
Schrijven over seks is aartsmoeilijk. Zelfs klinkende namen als Salman Rushdie en Jonathan Safran Foer stonden al op de shortlist van de Bad Sex in Fiction Award.
Kathy Mathys
Sinds 1993 reikt het Britse maandblad de Literary Review, een ernstige publicatie met al even serieuze artikelen over boeken, de Annual Bad Sex in Fiction Award uit. Onlangs viel de twijfelachtige eer te beurt aan de Ier Rowan Somerville voor pikante scènes uit ‘The Shape of Her’.
Even voor alle duidelijkheid: het gaat om een prijs voor ‘de auteur die de slechtst beschreven seksscène in een roman aflevert’, volgens de organisatie. Het gaat dus niet noodzakelijk om slechte seks. Meer nog, het gaat meestal om stomende en spannende seks die in bombastische woorden is gevat, in bloemrijke metaforen die lachwekkend zijn of onhandig. Het zijn namelijk de broeierige momenten die zich het moeilijkst laten neerzetten, zonder dat het op de lachspieren gaat werken. Over slechte seks schrijven is een pak simpeler, vindt romanschrijfster Hilary Mantel: ‘Je kan het doen op een grappige manier of op een manier die het hart van de lezer breekt. Over goede seks schrijven is wel heel moeilijk.’
In vroege romans was schrijven over seks uit den boze. Een zwaar ademhalend personage en een blos op de wangen vertelden de lezer dat ‘de daad’ eraan kwam, maar de schrijver bleef weg uit de slaapkamer zelf. Nu alles kan en mag, is het steeds moeilijker om iets te schrijven dat niet klinkt als een anatomieles of als een recept vol afrodisiaca. In ‘Shalimar de clown’ vergeleek Rushdie de edele delen van een vrouw met ‘a little pot of fire’. Ook populair zijn metaforen uit het dierenrijk, iets waar kersverse winnaar Somerville mee op de proppen komt. Een tepel wordt ‘de neus van het liefelijkste nachtdier dat de avond opsnuift’ (mijn vertaling) en de penetratie vergelijkt Somerville met de doorboring van ‘een gepantserd insect met een stompe pin’ (mijn vertaling).
Pijnlijke keuze
Voormalige winnaars van de prijs zijn Sebastian Faulks, Tom Wolfe en Jonathan Littell. Somerville hoeft zich dus niet belabberd te voelen, het overkomt de besten. Toch ergert de Ier zich aan een prijs die een handvol fragmenten uit hun context rukt en ze ter algemeen vermaak verspreidt. In de Guardian drukte hij zijn dubbele gevoelens uit. Hij stoort zich aan de manier waarop Engelsen omgaan met seks en vergelijkt de organisatoren van de prijs met pestkoppen op kostscholen, die zitten te gniffelen bij pornoplaatjes. Toch is hij ergens blij met de aandacht die zijn boek, dat voor geen meter verkocht, kreeg.
De ‘foute’ fragmenten geven een vertekend beeld van ‘The Shape of Her’. De roman gaat over verkrachting en pedofilie, wat de jurykeuze pijnlijk maakt. Hoofdpersonages Max en Tine zijn twintigers die op een Grieks eiland hun prille relatie vieren. Het zijn deze fragmenten, overgoten met zonnebrandolie en retsina, die de roman het predicaat ‘donker, erotisch en spannend’ opleveren op de kaft. De twee andere verhaallijnen gaan over de kinderjaren van de hoofdpersonen. Max viel in de handen van een pedofiele priester en Tine werd tijdens een zomervakantie verkracht door een vriend van haar moeder.
Max en Tine doen het met elkaar waarbij dat de ene keer al beter lukt dan de andere. De twee kennen elkaars verleden niet en dat zorgt voor de nodige spanning. De jury koos dus, per uitzondering, voor ‘mislukte seks’.
Is het nu echt zo vreselijk gesteld met de seks in het boek? Er zijn inderdaad een viertal tenenkrullende momenten, maar genomineerde Paulo Coelho schreef belachelijkere passages in zijn laatste. De kostschooljaren van Max zijn levendig en aandoenlijk verbeeld en ze laten zien dat Somerville in geen geval talentloos is. Aan het eind voert de schrijver de spanning kunstmatig op en snijdt hij thema’s aan die nauwelijks uitgewerkt zijn. De cover en de flaptekst, die de indruk geven dat ‘The Shape of Her’ een gelikte beach read is, zijn slecht gekozen.
**
Rowan Somerville – The Shape of Her – Weidenfeld & Nicolson, 275 blz.