Alice Munro – Levens van meisjes en vrouwen (De Standaard)

Dromen van grootser

Ons bestaan is mysterieus en vormonvast ontdekt Del Jordan in Alice Munro’s ‘Levens van meisjes en vrouwen’.
Kathy Mathys
Nu Alice Munro de Nobelprijs voor Literatuur kreeg, verschijnen er vertalingen van oudere werk. ‘Levens van meisjes en vrouwen’ is een romanachtige bundel uit 1971. Romanachtig want alle verhalen gaan over het leven van Del Jordan. Munro begint met haar kindertijd en eindigt met de jongvolwassen vrouw. Op de achterflap van mijn Engelstalige editie staat het woord scrapbook, wat een lossere opzet suggereert dan bij een roman. Munro herhaalt bepaalde details steeds opnieuw, bijvoorbeeld over de vossenhandel van Dels vader. Ze deed dit vermoedelijk niet met verstrooide lezers in gedachten, wel omdat ze de verhalen als zelfstandige satellieten zag.
Dit boek begint – ook al in de romantraditie – met een grondige omzwerving in het landschap, het Jubilee van de jaren 1940. Dels familie woont niet in de stad maar op Flats Road, een overgangsweg tussen het centrum en de bush. Veranda’s met schommelstoelen, verlopen velden vol paardenbloemen, met krantenpapier afgeplakte ramen in verkrotte huizen van illegale stokers: het is een landschap waar Dels moeder een hartstochtelijke hekel aan heeft.
De jonge Del legt haar oor te luister bij de excentrieke vrijgezel in dienst van haar vader, oom Benny, verteller van straffe dorpsverhalen. In Benny’s tot aan de nok met rommel volgestouwde huis leest Del in sensatiekranten over verkrachtingen en freaks. Ze hongert naar verhalen, in wat voor vorm ook.
Andere kleurrijke figuren in haar kinderjaren zijn de twee ongehuwde oudtantes, zussen die grappend door het leven lijken te gaan maar een zieldodende filosofie aanhangen: laat je niet opvallen, hou je gedeisd. Wie wel een gooi doet naar succes of zich bezondigt aan enige vorm van vertoon is schaamteloos, vinden de oudtantes. Voor de jonge Del zijn de twee ontzagwekkende figuren, later krimpen ze voor haar geestesoog en wanneer Del een verzoek van hen niet inwilligt voelt ze ‘wroeging, de soort lichte wroeging waarin ook wrede, pure voldoening schuilt’.
Wie Munro kent van recenter werk, treft hier bekende thema’s: het klein denken in ruraal Canada, de zoektocht naar iets anders dan wat de norm voorschrijft, de wreedheden die we allen begaan.
Seksueel verlangen
Dels moeder walgt van onwetendheid en bekrompenheid. Als verkoper van encyclopedieën meent ze goud te verhandelen, zozeer prijst ze kennis. Toch is ze niet één en al vooruitstrevendheid, over seks is ze preuts. Del weet niet altijd wat ze aanmoet met de hoekige waarheden die haar moeder vertelt. Munro schrijft meesterlijk over de moeder-dochterband, over de verschroeiende schaamte van Del om haar ongewone moeder.
In elk van deze verhalen grijpt Munro een nieuw thema bij het nekvel: de dood in ‘Erfgenamen van het levende lichaam’, geloof in ‘Het religieuze tijdperk’. Dels moeder gelooft niet, ze komt uit een strengreligieuze familie. Het meisje voelt zich tijdelijk aangetrokken tot de verhalen en rituelen van de kerk. In verschillende vertellingen plaatst Munro twee ingrijpende gebeurtenissen naast elkaar, de herdenking van de kruisiging van Christus en het neerschieten van de familiehond, bijvoorbeeld. De twee belichten en becommentariëren elkaar op een impliciete manier.
Lees je deze bundel, dan valt het op dat de vroege Munro uitgebreid schreef over seksueel verlangen, eerst in puberale, smachtende vorm, dan, wanneer Del ouder wordt, zonder terughoudendheid. Wat doet ze dat overtuigend en onverschrokken.
Hoe te leven als vrouw in een wereld waarin de mist al te traag optrekt? Dels moeder gelooft in verandering, in een universum waar vrouwen hun eigen weg te gaan. Naomi, Dels schoolvriendin, voegt zich naar de heersende waarden. Ze lakt haar nagels in parelmoer, stopt vroegtijdig met school en neemt een keurig baantje.
Voor Del heeft Munro iets anders in petto; in het laatste verhaal lezen we hoe deze vrouw de dorpsverhalen kneedt tot materiaal voor haar roman.
Geweldige dialogen, psychologische finesse, intensiteit, filosofische diepgang: het zijn de superieure ingrediënten van deze bijzondere collectie.
****
Alice Munro – Levens van meisjes en vrouwen – vertaald door Pleuke Boyce – De Geus – 379blz – 21.95 € – ebook: 17.99 €. – Oorspronkelijke titel: Lives of Girls and Women.