Wie wint de Man Booker Prize 2019?

Voor De Standaard las ik drie van de zes genomineerden.

Chigozie Obioma – An Orchestra of Minorities

 

Hoeveel heeft een man ervoor over om met zijn geliefde samen te zijn? Dat is het uitgangspunt van de roman ‘An Orchestra of Minorities’ van Chigozie Obioma. Zijn debuut ‘The Fishermen’ stond in 2015 op de shortlist van de Man Booker Prize. Zijn nieuwste bevat echo’s van ‘Romeo en Juliette’ en van ‘De odyssee’. Chinonso is een Nigeriaanse boer die na de dood van zijn vader alleen het pluimveebedrijf runt. Hij redt een vrouw die zelfmoord wilde plegen door van een brug te springen. De twee worden verliefd, al behoren ze tot verschillende klassen. Hij spreekt Igbo, heeft zijn studie nooit afgemaakt. Zij is bezig met een apothekersopleiding, haar rijke familie heeft internationale connecties en kijkt neer op de boerenjongen. Chinonso verkoopt al zijn eigendommen om in het buitenland te kunnen studeren en hoopt daarna met haar te kunnen trouwen.

Obioma gebruikt een bezwerende mix van Engels, Igbo en pidgin in een roman over botsende talen en botsende werelden. Niet Chinonso zelf is aan het woord, wel zijn ‘chi’, de beschermgeest die zijn gastheer levenslang begeleidt. De chi kan dromen beïnvloeden, gedachten laten opbloeien en het lichaam van de gastheer tijdelijk verlaten. In deze roman gebeurt het allemaal. Obioma zet het verhaal meteen onder spanning door de chi te laten vertellen dat de boer iemand heeft gedood.

Het is de vertelstem die van deze roman een beklijvend werkstuk gemaakt. De schrijver gebruikt uitdrukkingen uit de ’tijd van de vaderen’, toen Nigeria nog vrij was van christelijke en westerse invloeden. De stijl is gedragen maar niet afstandelijk. Wanneer Chinonso naar Cyprus trekt, voel je zo met hem mee. Op dat moment doet het boek denken aan ‘Wat is de wat’ van Dave Eggers, danig doorleefd is het. Obioma laat zijn hoofdpersoon vernederingen ondergaan die bijna ondraaglijk zijn om te lezen. Knap hoe hij de lezer weet te verrassen met een nog duisterder tweede deel. Het verhaal is behoorlijk uitgesponnen en het beeld van het gansje waaraan de hoofdpersoon verknocht is, komt net iets te vaak terug. Toch zou deze roman met zijn rijke taal en zijn uitgekiende portret van een gewone sterveling een knappe winnaar zijn.

 

****

 

Chigozie Obioma – An Orchestra of Minorities – Little, Brown and Company – 516 blz.

 

 

Elif Shafak – 10 Minutes 38 Seconds in This Strange World

 

‘Een lijk dat gonst van het leven’: zo omschrijft Elif Shafak het hoofdpersonage uit haar roman ’10 Minutes 38 Seconds in This Strange World’. De tijdsaanduiding in de titel slaat op de periode waarin de geest van de overledene nog actief is volgens bepaalde wetenschappelijke onderzoeken. Tijdens haar tien minuten haalt Leila, de overledene, herinneringen op aan gebeurtenissen die een diepe indruk maakten. Ze zijn allemaal verbonden met een geur of smaak.

Leila groeide op in Van, in het oosten van Turkije. Het meisje wordt misbruikt door haar oom, maar haar strengreligieuze vader wil de confrontatie met zijn broer niet aangaan. Leila vlucht naar Istanbul, de tweede hoofdrolspeler in het verhaal. Shafak omschrijft de stad als een plek waar dromers aanspoelen. Het is een stad voor de doden, niet voor de levenden. Er zijn zoveel kerkhoven dat haar bewoners voortdurend herinnerd worden aan hun sterfelijkheid, wat een verlammend effect heeft. Shafak toont de rafelranden van Istanbul. Leila werkt er als prostituee, sluit er vriendschap met, onder meer, een transseksueel, een vrouw die haar gewelddadige man ontvlucht en een vrouw die het slachtoffer werd van mensenhandel. Na Leila’s dood proberen de vriendinnen haar de begrafenis te geven die ze verdient.

Shafak heeft een panoramische blik. Ze vermengt details over Leila’s leven met politieke gebeurtenissen in Turkije, zoals de linkse protestmarsen tijdens de jaren 1960. Ze doet dit vakkundig, een enkele keer te belerend. Sowieso laat ze zich hier niet zien als de schrijfster van het ongezegde: de boodschap over politieke onderdrukking van individuen die niet passen binnen het conventionele plaatje wordt er goed ingeramd. Shafak, een Brits-Turkse schrijfster die zowel in het Turks als het Engels publiceert, is een behendige verteller, maar met haar beelden en metaforen komt ze te vaak in sentimentele en bombastische vaarwateren. Dit boek is op politiek vlak helemaal van deze tijd, op stilistisch vlak valt het te licht uit om de hoofdprijs weg te kapen.

 

***

 

Elif Shafak – 10 Minutes 38 Seconds in This Strange World – Penguin Random House – 311 blz.

 

 

 

Bernardine Evaristo – Girl, Woman, Other

 

Bernardine Evaristo is een Engels-Nigeriaanse auteur die tot op heden onder de radar was gebleven. Met haar achtste boek staat ze op de shortlist. Terecht. In twaalf met elkaar verbonden verhalen laat ze zien wat het betekent om zwart te zijn in Groot-Brittannië. Dit is een ambitieuze roman met locaties in en buiten Engeland. Het meest recente verhaal speelt in 2017, het oudste in de eerste jaren van de twintigste eeuw.

Centraal staat Amma, een theatermaker, die na jaren te hebben geopereerd op kleine podia, een première heeft in het bekendste toneelhuis van Londen. In de andere verhalen duiken vrouwen op die haar kennen, die aanwezig zijn op de première of voorouders van deze personages.

Zo is er Carole. Zij heeft een baan in het financiële district van Londen, keerde zich af van haar culturele erfgoed. Megan/Morgan wil niet langer als man of vrouw worden gedefinieerd. De overgrootmoeder van Morgan heeft ooit haar eerste kind afgestaan onder dwang.

De meeste personages zijn zwarte vrouwen, maar hun verhalen en achtergronden zijn heel uiteenlopend. Samen maken ze van ‘Girl, Woman, Other’ een rijke leeservaring. Niet alle hoofdstukken laten de lezer even makkelijk toe. Zo goochelt Amma’s dochter met namen en academische termen, gaat de schrijfster ervan uit dat iedereen weet wie Roxane Gay is. Evaristo maakt zich niet druk om plot. Gelukkig bevatten de levens van de personages voldoende beweging. Deze verhalen hebben iets van prozagedichten. Evaristo gebruikt geen punten of komma’s, de herhalingen in de tekst doen aan als refreinen. Toch is het proza open en helder. De manier waarop de schrijfster heen en weer springt tussen de stem van haar verteller en de spreekstem van het betreffende personage is betoverend. In gesproken vorm komen de verhalen wellicht nog meer tot hun recht.

Evaristo serveert geen lichte kost. Gender, racisme, seksualiteit, ouderschap, herkomst: ze schrijft erover met een lichte toets, soms intens, soms met humor. Aan het eind van de rit mogen we binnenkijken bij de afterparty en keren de personages nog even terug. ‘Girl, Woman, Other’ is een roman die op een niet irritante manier heel eigentijds is. De schrijfster zou de bekroning beslist verdienen.

 

****

 

Bernardine Evaristo – Girl, Woman, Other – Hamish Hamilton – 452 blz.