Crisis in veelvoud
Vier vrouwen en achtentwintig kinderen: dat wordt zelfs de meest breedgeschouderde man te veel . Brady Udalls ‘De eenzame polygamist’ is een heerlijke komedie met een donkere onderstroom.
Kathy Mathys
Alsof je in een dolgedraaide wasmachine vol kleren met botsende kleuren zit, zo voelt het om de tweede roman van Brady Udall binnen te rollen. Rennende kinderen die slijtgangen trekken in het tapijt, keffende vrouwen die boos zijn op hun echtgenoot en een nijpend tekort aan badkamers: Golden Richards heeft het zwaar. Golden is te uitgeput om de kinderen die hem beklimmen als was hij een speeltuig van zich af te schudden. Hij is zo moe dat hij naast elk van zijn vier woeste dan wel gefrustreerde vrouwen ligt te ronken. In de razende openingspagina’s van ‘De eenzame polygamist’ stopt Udall alle ingrediënten die we later opnieuw tegenkomen: farce, wilde calamiteiten, tedere wanhoop en zwarte humor.
Brady Udall groeide op in St. Johns, Arizona, in een Mormoons gezin met negen kinderen. Zijn overgrootvader was een Mormoonse polygamist. De schrijver die eerder uit zijn vertrouwdheid met de religieuze sekte putte voor ‘De buitensporige lotgevallen van Edgar Mint’ is geen praktiserend Mormoon, zijn vrouw wel. Kortom, Udall kent zijn onderwerp van binnenuit en dat merk je aan deze roman. Udall kruipt moeiteloos in de hoofden van kinderen die rondlopen in afdankertjes van oudere broers of zussen, die snakken naar wat exclusieve aandacht en die de één-op-één-gesprekken met hun vader koesteren als zeldzame strandtrofeeën. Even knap zijn Udalls vrouwen, die alle vier heel snel tot leven komen, al beperkt Udall zich vooral tot de innerlijke roerselen van Trish, de jongste bruid van de clan.
Omdat je zelfs in een ruim 600 bladzijden tellende roman niet elk van de 28 kinderen gestalte kan geven, beperkt Udall zich tot één, de elfjarige, puberende Rusty, kind van de wazige, depressieve Rose. Rusty haat Beverly, de oermoeder en baas van het gezin en Goldens eerste vrouw. Hij verzet zich tegen de gebedsmomenten, de strenge dogmatiek en het verbod op alles wat lijkt op plezier of verderf. In een gezin dat evenveel leden telt als de gemiddelde klas is het makkelijk om jezelf te verstoppen en je te onttrekken aan de regels. Dat doet Rusty, die begint om te gaan met June, een eenzaat die een schuilkelder vol explosieven heeft. Het verhaal speelt in miezerige dorpen vlakbij sites waar atoomproeven werden gedaan.
Struisvogel
Golden werkt als aannemer in Nevada, een klus die hem enkele dagen per week rust gunt, ver weg van het woelige huis. Hij vertelde zijn vrouwen dat het gaat om de bouw van een bejaardentehuis, eigenlijk is het een bordeel. Golden valt niet voor de prostituees maar voor de vrouw van zijn opdrachtgever. Udall maakt deze plotwending heel aannemelijk: Golden kiest voor het eerst in zijn leven zelf iemand uit. Zijn vrouwen werden hem opgedrongen en, al houdt hij van zijn kinderen, hij wanhoopt vaak bij de gedachte aan zijn uitdijende kroost. Bij zijn minnares vindt Golden de rust en de ruimte om te praten over zijn overleden dochter.
Wat ‘De eenzame polygamist’ bijzonder maakt, zijn niet zozeer de verwikkelingen op zich, al zijn die erg vermakelijk. Het is het mooie samenspel van komedie en emotie die het boek optillen tot een hoger niveau. Udall heeft het over een op hol geslagen struisvogel die een sleutelrol speelt in het gezin, over kauwgom die blijft vastplakken in schaamhaar en over bezemkasten waarin kinderen plassen omdat het toilet te lang bezet blijft. Er valt veel te lachen en toch is Udalls roman geen eenduidige afrekening met zijn achtergrond. Je leeft mee met veldmaarschalk Golden, een man die zo weinig afweet van seks dat het je verbaast dat hij zoveel kinderen kon verwekken. Enkel het geforceerde slot en de wat vage minnares van Golden vallen tegen.
***
Brady Udall – De eenzame polygamist – Meulenhoff – vertaald door Erica Feberwee – 621 blz. – oorspronkelijke titel: The Lonely Polygamist.