Blootvoets in het witte maanlicht
De zussen Brontë hebben schrijvers altijd gefascineerd. Tegenwoordig is er vooral in Angelsaksische hoek weer veel belangstelling voor de schrijfsters uit Yorkshire.
Kathy Mathys
In ‘Eclipse’, één van de Twilight-romans van Stephanie Meyer, leest Bella ‘Wuthering Hights’ van Emily Brontë. Slimme boekenjongens roken hun kans en lieten de negentiende-eeuwse klassieker herdrukken met een cover in Twilight-stijl. Het moge duidelijk zijn: nadat Jane Austen de chicklit-, vampieren- en zombiebehandeling kreeg, is het nu de beurt aan de zussen Brontë. Er staan nieuwe verfilmingen van Brontë-klassiekers op stapel en er rollen heel wat verhalen met een Brontë-achtig tintje van de persen. Zo schreef Syrie James ‘The Sercret Diaries of Charlotte Brontë’ en zijn er romans over de telgen van de Brontë-helden, ‘Jane Eyre’s Daughter’ van Elizabeth Newark, bijvoorbeeld. De Brontës zijn dat zeldzaam soort schrijvers die net zo boeiend zijn als hun creaties. Geen wonder dus dat er boekdelen verschijnen waarin de zussen in wit maanlicht dansen, barrevoets, omgeven door een gespierde wind. Ondanks de clichés en de overdaad aan flauwe sequels en persiflages zijn er ook auteurs die van hun Brontë-romans wel iets bijzonders maken.
Jude Morgan was vast al bezig aan zijn epische roman over de Brontës, toen ‘Twilight’ Bella de revival ontketende. De Engelse Morgan, die eerder een roman schreef over de Lake poets en bezig is met een gefictionaliseerde versie van Shakespeares leven, opent ‘The Taste of Sorrow’ met de laatste uren van de doodzieke moeder Brontë. De zus van de overledene – ‘auntie’ genoemd door Anne, Emily en Charlotte – sluit haar ogen en mond ‘met de nauwkeurigheid van een naaister’. De dood van moeder Brontë is de eerste in een reeks sterfgevallen binnen de familie, allemaal goed gedocumenteerd en beschreven in Brontë-biografieën als die van Elizabeth Gaskell of Lyndall Gordon. De Brontës hadden tere longen en geen van de vijf kinderen – vier vrouwen en één man – zou de veertig halen. Morgan vindt dat je als romanschrijver maar beter dicht bij de bekende feiten blijft, vooral als die zo veelvuldig zijn. Toch is ‘The Taste of Sorrow’ helemaal geen biografie, waaraan enkel wat sprekende dialogen en spannende cliffhangers zijn toegevoegd. In zijn erg inventieve stijl en gebruik makend van prachtige beelden laat Morgan elk van de personages tot leven komen. Hij toont het kippenvel op hun armen, hun intieme verlangens, Charlottes ontsteltenis wanneer ze voor het eerst menstrueert. Ook Anne Brontë, de plichtsbewuste, nimmer klagende jongste die in de literatuurgeschiedenis altijd de minst briljante van de drie zussen wordt genoemd, leer je goed kennen. Charlotte, de gretige verzamelaar van kennis en nieuwe woorden, is de Brontë over wie het meest bekend is. Morgan heeft het niet alleen over haar sterk ontwikkelde plichtsgevoel, maar ook over haar jaloezie, haar haatgevoelens. Emily blijft een enigma, die tijdens gesprekken afdruipt, als een kat. Altijd in de buurt van haar hond Keeper, zwijgzaam, onverstoord: het is de Emily die we kennen. Zelfs wie al een biografie las van de Brontës zal genieten van deze erg meeslepende, prachtig geschreven roman.
De Zuid-Afrikaanse Sheila Kohler brengt niet het volledige verhaal: ze zoemt in op de periode waarin Charlotte ‘Jane Eyre’ schreef. In 1846 verbleef Charlotte een aantal weken in Manchester, waar haar vader een oogoperatie onderging. Aan zijn ziekenbed begon ze aan de roman die haar roem zou opleveren, nog voor haar dood in 1855. Kohler laat Charlottes potlood krassen in het korte ‘Becoming Jane Eyre’. Ze heeft vooral aandacht voor de innerlijke levens van Charlotte en Patrick Brontë, de priester-vader van de vijf kinderen. Kohler maakt de treurige armoede en hardheid van hun levens voelbaar. Alle Brontë-meisjes werkten met matig succes als onderwijzeres of gouvernante, ziek van heimwee en gefrustreerd omdat verwende nesten al hun aandacht opeisten. De Brontës wilden tijd voor hun eigen gedachten en die was schaars. Charlotte zag haar wake aan het stille ziekenbed dan ook als een geschenk. Kohler wisselt scènes over Charlottes schrijfproces af met flashbacks over Charlottes jaren in Brussel, waar ze les volgde en verliefd werd. ‘Becoming Jane Eyre’ is een roman over een andere roman, over hoe een handvol gebeurtenissen in het stille leven van Charlotte de grondstof vormden voor haar meesterwerk. Zowel Kohler als Morgan maken van de Brontës geen heiligen: er is afgunst, jaloezie op het succes van een andere zus. De plicht is niet het enige wat hen drijft. Volgende week verschijnt er een Emily-roman, waarvan wel iets verwacht mag worden: ‘Emily’s Ghost’ van Denise Giardina.
***
Jude Morgan – The Taste of Sorrow – Headline Publishing Group – 454 blz.
***
Sheila Kohler – Becoming Jane Eyre – Penguin Books – 234 blz.
Denise Giardina – Emily’s Ghost – W. W. Norton & co – 336 blz. Verschijnt volgende week.