Justin Cronin – De oversteek (De Standaard)


Een boekdeal van 3,75 miljoen dollar en een film van Ridley Scott: Justin Cronins ‘De oversteek’ wordt dé strandhit van dit jaar.

Kathy Mathys

Zelfs wie nooit een boekhandel bezoekt, kan deze dagen niet naast de posters kijken van het kleine sproetenmeisje met donkere lippen, het haar voor de ogen. In tegenstelling tot reclames voor efficiënte deo’s trekt haar close-up, voorzien van het plagerige onderschrift ‘Something is coming’, de aandacht. Amy heet het meisje en ze is het hart en de ziel van ‘De oversteek’, het eerste deel van een trilogie door de Amerikaanse Justin Cronin.

Google de man en je vindt verwijzingen naar ernstige literaire prijzen als de Pen/Hemingway Award en de Rice University in Texas, waar Cronin lesgeeft. ‘De oversteek’ is Cronins derde boek, de eerste twee veroorzaakten nauwelijks een rimpel aan het literaire firmament. Het waren verstilde verhalen die enkel lof kregen van critici. In interviews verkondigt Cronin dat Iris, zijn dertienjarige dochter, hem op een ander spoor zette. Tijdens het joggen vroeg de toen achtjarige Iris of vaderlief een verhaal kon schrijven over een meisje dat de wereld redt. En o ja, liefst iets met vampieren.

Eerlijk is eerlijk: de vampieren-gekte was nog niet losgebarsten. Cronin was al 500 pagina’s ver toen de Twilight-hysterie toesloeg. Cronin mikt ook op een ander publiek dan Stephanie Meyer. Zijn verhaal is stoerder, er vloeit meer bloed. De vampieren in ‘De oversteek’ staan niet eindeloos te lullen zoals de bleke schonen uit ‘Twilight’. Ze staan veel dichter bij roofdier dan bij mens, het is enkel hun dorst die hen drijft. Het zijn wezens die niets te maken hebben met elegante verschijningen als heer Dracula. Cronin zou vooral beïnvloed zijn door obscure tv-shows uit zijn kindertijd als ‘Dark Shadows’. Laten ook hun invloed gelden: Stephen King, ‘Lord of the Rings’ en de tv-serie ‘Lost’.

Medische experimenten

Cronin volgde de Iowa Writers’ Workshop, de meest prestigieuze schrijfopleiding in de V.S. Voor kromme zinnen hoef je dus niet te vrezen. Meer nog, de man kan schrijven en dat laat hij niet zozeer zien in zijn metaforen – ‘haar met de kleur van late honing’ – maar in de opbouw en het ritme van zijn verhaal. Cronin kiest vooral in de eerste driehonderd pagina’s voor traagheid, sfeer en verdieping. Je leert zijn hoofdrolspelers goed kennen, zodat het je wel degelijk kan schelen of ze het slachtoffer zullen worden van de slechteriken.
Een korte introductie en meteen een rondje Verenigde Staten: Amy Bellafonte uit Iowa is het kind van een prostituee en een dronkaard. Jonas Lear uit Boston treurt om zijn overleden vrouw en zoekt in de Boliviaanse jungle naar een oeroud medicijn. Anthony Carter uit Texas is een ter dood veroordeelde zwarte man die deelneemt aan een medisch experiment. FBI-agent Brad Wolgast uit Oregon transporteert gevangenen naar een afgelegen laboratorium. We landen ook in Oklahoma, Californië, Nevada om te eindigen in Roswell. De rest van de wereld blijft, op wat wazige verwijzingen na, buiten beeld. Zonder al te veel te onthullen over de plot, trekken we nog even de vampieren in de schijnwerpers. Die voeren de plak, nadat de experimenten – hoe kan het ook anders – uit de hand lopen. Ze vermenigvuldigen zich sneller dan konijnen en na honderd jaar is de mensheid zo goed als uitgeroeid.

Hollywood-maat

Wie de laatste jaren wel wat filmvertier tot zich nam, zal de mechanismen van ‘De oversteek’ herkennen. Virusuitbraken, inzet van het leger, alarmfase 6, presidentiële toespraken om de gemoederen te bedaren: u kent het wel. ‘De oversteek’ is geschreven op Hollywood-maat. Terwijl ik las over een eeuwenoud, blind besje met leren huid, melkwitte ogen en profetische gaven zag ik zo al de Ridley Scott-beelden voor me.

Na de Apocalyps is het wennen aan een nieuwe cast die minder boeit. Te veel personages, te veel doden die niets teweeg brengen bij de lezer en vooral teveel movie talk. ‘We have a situation here’ en ‘Time is running out’ kan ik niet meer lezen zonder de stem van Jack Bauer te horen. De zorgvuldigheid van deel één maakt plaats voor stoere actie met kruisbogen en humvee’s.

Wat romans als ‘The Road’ van Cormac McCarthy of het postapocalyptische werk van Margaret Atwood zo boeiend maakt, is de spanning tussen dat nieuwe universum en de wereld die we kennen. Vooral Atwood staat erop om enkel te schrijven over dingen die volgens de huidige wetenschap mogelijk zijn. Cronin kiest niet voor het wetenschappelijk detail van Atwood of voor de naargeestige outfall van McCarthy. Zijn post-apocalyptische setting is ‘Mad Max’ meets ‘Lost’. Het is een plek die we te goed kennen en die daarom te weinig boeit.

Op het strand

Deze zomer in blindmakend zonlicht zullen miljoenen lezers dit boek tot zich nemen. Of ze de daver op het lijf zullen voelen? Misschien heb ik te veel huiver gezien, maar ik had gehoopt op meer spanning. Enkel de prachtscène in de zoo en de fragmenten met de pedofiele Grey bezorgden me rillingen. Voor het overige verrast Cronin te weinig en herkauwt hij te veel. De bijbelse, hoogdravende allusies aan het slot passen helemaal in een boek dat put uit tientallen bekende tradities. Ridley Scott, die graag de mosterd bij anderen haalt, zal zich vast wel amuseren.

**
Justin Cronin – De oversteek – Cargo – 1000 blz. Oorspronkelijke titel: The Passage.