Het stof aan zijn overhemd
Khaled Hosseini, schrijver van ‘De vliegeraar’ en ‘Duizend schitterende zonnen’, heeft een nieuwe roman die de lezer achterlaat met gemengde gevoelens.
Kathy Mathys
Kaboel, Parijs, San Francisco en Tino, een Grieks eiland, vormen het decor van ‘En uit de bergen kwam de echo’, een familieroman die begint na de Tweede Wereldoorlog en eindigt in het heden.
De motor van het verhaal is de dramatische scheiding van Pari en haar broer Abdullah, in 1952. Hun vader verkoopt Pari aan het rijke echtpaar Wahdati. Het is een kwestie van de vinger afsnijden om de hand te redden. De Wahdati’s wonen in een riante villa te Kaboel , Pari en haar broer op het verarmde platteland. We volgen Abdullah tot in Amerika waar hij een bescheiden restaurant begint; Pari belandt in Parijs met mevrouw Wahdati, een getormenteerde dichteres van erotische verzen. In een van de sterkste hoofdstukken vertelt Hosseini over de achtergebleven meneer Wahdati. We krijgen deze ingetogen en verrassende episode vanuit het oogpunt van Pari’s oom, chauffeur van de Wahdati’s. Hier maakt Hosseini zijn status van rasverteller waar. In de vorm van een brief van de oom krijg je een heel leven aan de hand van treffende details en spaarzame gesprekken.
Niet alle hoofdstukken zijn even fijngepenseeld. Vooral de Parijse delen doen aan als knip-en- plakwerk, als herkauwde taferelen uit een mindere nouvelle vague-film.
Het gaat in dit boek veel meer om de relaties tussen broers en zussen, ouders en kinderen dan om de romantische liefde. Dé ‘romance’ is die tussen Pari en Abdullah, de zus blijft de jongen bij ‘als het stof dat aan zijn overhemd hing’. Het siert Hosseini dat zijn ambities verder reiken dan de orkestratie van de hereniging van broer en zus. Pari of Abdullah zijn in minder dan de helft van het boek te zien en Hosseini voert neven en stiefmoeders op, maakt grote sprongen in de tijd. Je moet soms behoorlijk schakelen en toch neemt de schrijver je telkens weer snel mee, zelfs wanneer hij halfweg het boek een heel stel nieuwe personages introduceert.
Herkomst en bestemming
Een oorlogsroman is dit zeker niet, al is het onvermijdelijk dat de gruwelen af en toe in beeld komen of op zijn minst woeden op de achtergrond. We zijn getuige van de arrogantie van rijke Afghaans-Amerikaanse bannelingen die hun familie-eigendommen in Kaboel komen claimen, wanneer de oorlog is uitgeraasd. In het dorp waar Pari vandaan komt, heeft een jihadstrijder, die tegen de Russen vocht, zich alle grond toegeëigend. De territoriale strijd is er bloedig.
Toch is dit in essentie een intiem verhaal over verlating en verzoening, over zorg en verantwoordelijkheid, over herkomst en bestemming. We zien kinderen die, nadat ze iets kwalijks te weten kwamen over hun ouders, een andersoortige, meer complexe liefde gaan voelen voor vader, moeder. We zien hoe kinderen zich opofferen om te zorgen voor hun ouders, de een met meer toewijding dan de ander. Hosseini is geen meester in het psychologische raffinement. Sommige van zijn personages zijn schimmen uit een melodrama: op schrikmomenten laten ze hun theekopjes vallen en hun ogen ontmoeten elkaar in de spiegel. Nochtans toont die ene episode met Pari’s oom dat Hosseini het kan. Het is jammer dat de schrijver van ‘De vliegeraar’ meestal de sentimentele, veilige kaart trekt. Dat is vooral het geval in het laatste deel van de roman dat te zoet is en te weinig verrassend.
Hosseini wordt vergeleken met Charles Dickens. Oppervlakkig gezien is daar iets van aan: ze houden beiden van dramatiek, een groot canvas. Dickens’ verhalen zijn echter veelgelaagd, hun taal zindert. Dat kan je niet zeggen van Hosseini’s werk, het is ver zoeken naar een beeld dat opvalt of beklijft.
**
Khaled Hosseini – En uit de bergen kwam de echo- vertaald door W. Hansen – De Bezige Bij – 413 blz. – oorspronkelijke titel: And the Mountains Echoed.
Eerste zin: ‘Vooruit dan maar. Als jullie een verhaal willen horen, zal ik er een vertellen.’
Afghanistan in drie romans:
1) Tahmina Akefi – ‘Geen van ons keek om’ – De Geus
Twee hartsvriendinnen groeien samen op in Kaboel en delen er lief en leed, tot de moedjahedien haar intrede doet. Journaliste Akefi baseerde haar debuutroman op eigen ervaringen. Ze probeert daarmee in de voetsporen te treden van Hosseini maar haar boek is droge kost.
2) Nadeem Aslam – De vergeefse wake – Mouria
Deze schrijver is afkomstig uit Pakistan en in ‘De vergeefse wake’ laat hij op indrukwekkende wijze de gevolgen zien van vele jaren van oorlog in Afghanistan. Het boek speelt in een klein Afghaans dorpje waar een eenzaat bannelingen en oorlogsslachtoffers over de vloer krijgt. Aslam schrijft in een gloedrijke, beeldende taal en dankzij de complexiteit van ‘De vergeefse wake’ blijft dit boek nog lang bij.
3) Paolo Giordano – Het menselijk lichaam – De Bezige Bij
De Italiaanse schrijver brengt in zijn tweede roman een psychologisch portret van Italiaanse militairen in Afghanistan. We zien het lange wachten van de soldaten, hun beperkte kennis van het land waar ze neerstrijken, hun desinteresse ook. (KM)