Luisterend oor

Lees hier de krantenversie: Rachel Cusk – Kudos

 

In het laatste deel van haar trilogie klinkt Cusk scherp als altijd. Helaas valt de schrijfster soms in herhaling.

 

Kathy Mathys

 

Soms lees je in recensies dat de focus van een auteur te eng is, dat het boek in kwestie enkel gaat over first world problems. Ergerlijk is dat. Alsof een maker niet zelf mag beslissen wat zijn of haar onderwerp is. Toch bekroop me tijdens het lezen van ‘Kudos’ deze gedachte: het wereldje dat Cusk laat zien is wel erg klein. Het is een kliekje van schrijvers, uitgevers, journalisten en festivalorganisatoren. Het is niet eens zozeer dát Cusk deze incrowd opvoert, meer dat ze dit alweer doet. ‘Kudos’ is het slot van een trilogie. Ook in deel één spelen veel scènes zich binnen dit milieu af. ‘Contouren’ heette dit boek waarin Faye, een gescheiden auteur, gaat lesgeven in Griekenland. In opvolger ‘Transit’ laat de vrouw haar Londense huis verbouwen.

In elk van de delen wordt de naam van het hoofdpersonage slechts één keer genoemd. Bovenal luistert Faye naar de verhalen van anderen. Faye, de ik-verteller, blijft haast onzichtbaar. Terwijl in traditionele romans ik-vertellers veel ruimte innemen, komen we over Faye niet veel te weten.

In ‘Kudos’ verbaast een van de gesprekspartners zich erover dat Faye hertrouwd is. De lezer verbaast zich met haar, wil meer te weten komen over die keuze. Het hoofdpersonage valt ten dele samen met Rachel Cusk, die in eerdere delen van de trilogie een somber beeld ophing van de huwelijkse staat. Overigens is ook Cusk na haar echtscheiding, waarover ze het prachtige ‘Nasleep’ schreef, hertrouwd. Die keuze maakt nieuwsgierig, maar van Faye komen we weinig te weten over haar beslissing.

‘Kudos’ begint tijdens een vliegtuigreis. De man naast de schrijfster vertelt over zijn gezin, over de hond die hij liet inslapen. Een van de grote thema’s uit de trilogie, meteen aan bod: wat is vrijheid? Welke vorm kan die vrijheid aannemen? Kan je vrij zijn binnen een huwelijk? Deze openingsequentie is net zo indringend als het beste werk van Cusk.

 

Oordelend

 

Heel precies schrijft Cusk, in zinnen die, zelfs wanneer ze lang zijn, helder overkomen. Faye trekt naar een literair festival, vervolgens naar een congres. Haar gesprekspartners hebben het over politieke en filosofische onderwerpen als vrijheid en gerechtigheid. Het meest nog gaat het over relaties. Cusk laat terecht doorschemeren dat vrouwen die over intieme huiselijke thema’s schrijven minder bejubeld worden dan mannen die dit ‘durven’ te doen. Ze voert een Knausgard-achtige auteur op die er uiterst getormenteerd bijzit en zich liever afzondert van zijn collega’s. Niet alle scènes op het festival op het congres zijn even memorabel. Soms gaat de schrijfster voor de komische noot, maar haar grappen zijn bij momenten voorspelbaar.

In eerdere delen van de trilogie voelde je Fayes oordelende blik minder. Nu kijkt ze duidelijk neer op tal van haar gesprekspartners en dat stoort.

Jammer ook dat Cusk zichzelf zo vaak herhaalt. Personages zijn aan het scheiden of overwegen te scheiden. Wie het werk van Cusk kent, leest hier te weinig nieuwe dingen.

Gelukkig zijn er nog voldoende redenen om dit boek te lezen. Zo schrijft Cusk overtuigend over het werk van kunstenares Louise Bourgeois. Ze stelt terecht de vraag of Bourgeois’ oeuvre er heel anders had uitgezien als ze snel succes had gekend. Bij Cusk lees je zinnen als ‘Hoewel ik van haar hield kon ik haar succes niet verdragen.’ De schrijfster benoemt emoties die de mens liever niet bij zichzelf onderkent.

Cusk heeft met deze trilogie afstand genomen van haar eerdere, meer traditionele manier van vertellen. Baanbrekend werk heeft ze verricht. Wat nu? Het lijkt onmogelijk om terug te keren naar wat ze vroeger deed. Welke stem zal weerklinken? Welke vorm kiest ze? Wij zijn alvast benieuwd.

 

***

Rachel Cusk – Kudos – De Bezige Bij – vertaald door Marijke Versluys – 199 blz.