Vakantie met familie
Mark Haddon schreef een familieroman die qua inhoud niet echt verrast, maar de uitwerking van de Engelse schrijver is overtuigend.
Kathy Mathys
Je zou de traditionele roman kunnen vergelijken met een snelkookpan. Je stopt een hoop ingrediënten in de pot en voert de spanning op tot die haast onhoudbaar wordt. Een veelbeproefd recept is dat waarin personages met heel verschillende karakters en verlangens noodgedwongen in hetzelfde huis verblijven. Onlangs nog was er Joke Hermsens ‘Blindgangers’ waarin vrienden samen een vakantiehuis delen, Mark Haddon brengt een van elkaar vervreemde broer en zus samen in een oude boerenhoeve. Het is een karaktervolle plek, zoals dat heet: smaakvolle tegelvloeren, gezelschapsspellen met ontbrekende pionnen in de kast, of in Haddons woorden ‘een huis waarin George Eliot en Jane Austen een dominee hadden kunnen laten wonen’. Angela, de zus, heeft jarenlang gezorgd voor haar moeder. De veel rijkere broer Richard financierde de verpleging van op een veilige afstand. Richard neemt zijn nieuwe vrouw Louisa en stiefdochter Melissa mee, Angela reist af met echtgenoot Dominic en hun drie kinderen, Benjy, Alex en Daisy.
Haddon omschrijft ‘familie’ als ‘dat glibberige woord, een ster waarop elk dwalend schip zich richt, en iedereen vaart onder een andere hemel’. Op de vraag waarom hij steeds over families schrijft, antwoordde Jonathan Franzen dat hij vooral geïnteresseerd is in de intensiteit van familiebanden, die veel minder vrijblijvend zijn dan vriendschappen. Die extreme geladenheid vind je ook in deze roman. Als broer en zus moet je het met elkaar doen, inruilen is niet mogelijk. Tijdens hun vakantieweek komen bij Angela oude grieven naar boven. Haar gesprekken met radioloog Richard zijn uitputtingsslagen die de twee niet meteen dichter bij elkaar brengen. Richard geeft zich uit voor een rationalist die ervan overtuigd is dat zijn vakantiegezellen het zo goed hebben dankzij het kapitalisme. Toch heeft hij een donker kantje en worstelt hij met de medische fout die hij beging. Angela is vervreemd van Dominic die walgt van haar uitgedijde lichaam en die haar jarenlange rouw om een doodgeboren kind niet snapt.
Mededogen
Haddon brak door met ‘Het wonderbaarlijke voorval met de hond in de nacht’, een roman waarin de lezer meekeek door de ogen van een jongen met Asperger syndroom. De taal in dat boek klonk heel persoonlijk maar niet lyrisch want voor de jongen waren metaforen en beelden als verraderlijke valkuilen. ‘Het rode huis’ is wel een poëtische roman waarin Haddon schakelt tussen de standpunten van alle betrokkenen. Hij schrijft met evenveel overtuiging vanuit de achtjarige Benjy voor wie de aantrekkingskracht van de wereld der volwassenen gigantisch is, als vanuit raspaardje Melissa, die het platteland vervloekt omdat er geen gsm-bereik is. De problemen van de personages zijn niet origineel. De een heeft een affaire, de ander worstelt met haar seksuele geaardheid of met haar afkomst. Wat dit boek bijzonder maakt is dat Haddon erin slaagt om de grote en kleine drama’s met veel inzicht en mededogen binnen te dringen. Benjy’s kinderzorgen zijn niet minder dwingend dan die van de volwassenen. Verwend nest Melissa heeft zo ook haar zwakheden en je begrip voor haar groeit op elke bladzijde.
Subtiele verschuivingen
Wanneer Daisy een vos opmerkt in de tuin schrijft Haddon: ‘Twee verschillende tijden stroomden door de tuin.’ Naast het ‘nu’ is er de geschiedenis, de oertijd, die zich laat zien in oude muurgroeven , in het landschap. Haddon zoemt geregeld uit voor woordenstromen waarin hij iets van de vergane tijd probeert te vatten. Die techniek past goed in een roman met veel stemmen. Aan het einde van dit boek zijn er subtiele verschuivingen in de verhoudingen tussen de spelers maar er is geen sprake van een geforceerde climax. Dit is een heel ander boek dan Haddons bestseller en gelukkig heeft Haddon de nerveuze komedie uit ‘Een akkefietje’ achter zich geladen. Niet dat ‘Het rode huis’ humorloos is. Vooral de korte dialogen waarin kinderen aan het woord zijn, doen de lezer glimlachen. De kans dat dit boek een even groot succes wordt als ‘Het wonderbaarlijke voorval’ is klein. Jammer, want het zit vol wijsheden over hoe kinderen zich verantwoordelijk voelen voor hun ouders, over de eenzaamheid en de vreugde van het huwelijk, over de smarten die een prille puber lijden kan.
***
Mark Haddon – Het rode huis – vertaald door Harry Pallemans – Atlas Contact – 272 blz. – 18.95 €. – oorspronkelijke titel: The Red House.