Verdwijnende vrouw

 

Mary Costello maakt indruk met ‘Academy Street’, haar debuutroman over een vrouw die dreigt te verdampen.

 

Kathy Mathys

 

Hoe kunnen we het leven bewonen, ervoor zorgen dat iemand onze diepste kern ziet en begrijpt? Dat is de grote vraag van Tess Lohan die beseft dat ze aan de zijlijn staat. Ze vraagt zich af ‘wat haar had gedwarsboomd, haar de toegang tot het leven had ontzegd’.

Tess is zeven wanneer haar moeder sterft aan tuberculose in het West-Ierland van de jaren 1940. In het eerste deel van haar roman beschrijft Costello Tess’ kindertijd. We zitten dicht op de beleving van het meisje, zijn getuige van haar pijnlijke pogingen om signalen te interpreteren: de zwijgzaamheid van een knecht op de boerderij, de woede van haar vader, de kuren van de zon die een misselijkmakende gloed werpt op de kist van haar moeder.

Tess probeert contact te leggen met een landlopermeisje in wie ze iets van zichzelf herkent. Dan overlijdt het meisje en verdwijnt Tess’ spraakvermogen tijdelijk. Voor het eerst heeft Tess het gevoel dat niemand haar ziet.

Costello schrijft gecondenseerd, ze maakt grote sprongen. Plots is Tess tien en de herinnering aan haar dode moeder begint te vervagen. Costello schrijft met een scherp inlevingsvermogen over de kindertijd. Eerst is Tess nog het kind dat zich zorgen maakt wie haar vieruurtje zal bereiden, nu moeder dood is; dan is ze het oudere meisje dat er van overtuigd is dat de dingen hun eigen leven hebben, hun eigen gedachten.

 

Hopper

 

De angst die zich met de dood van haar moeder in Tess nestelt, zal haar nooit meer verlaten. Altijd kampt ze met een gevoel van onheil. Costello schrijft ook: ‘Maar ze had nog nooit van haar leven een greintje moed gehad.’

Toch volgt Tess na haar bescheiden opleiding zus Claire naar New York. Er zijn meer Ierse auteurs die over de uittocht van hun landgenoten naar de Verenigde Staten hebben geschreven. Denk aan Colm ToibÍn of Colum McCann. Hun personages proberen de Amerikaanse droom te verwezenlijken; Tess doet nauwelijks een poging. Haar verlegenheid en angst zitten haar in de weg. Het liefst draait ze nachtdiensten als verpleegster, dan kan ze ontsnappen aan de avondjes uit die erbij horen voor vrouwen van haar leeftijd. Costello weet de eenzaamheid van haar personage in korte, precieze zinnen te verbeelden. Tess doet denken aan de vrouwen op de schilderijen van Edward Hopper. Hoe meer ze zich afzondert, hoe groter haar verlangen wordt om gezien te zijn. Even heeft Tess iets met een zwijgzame man, ze wordt zwanger en de tijdbom in haar lichaam – ze is ongehuwd, de vader weet niet eens dat ze zwanger is – groeit uit tot haar grootste geschenk. Ze kan het kind, een jongen, houden, wat in Ierland niet mogelijk was geweest. Costello omschrijft Tess’ geboorteland als ‘een plek zonder dromen of waar dromen verboden waren’.

 

Binnen- en buitenkant

 

Nog geen 250 bladzijden telt ‘Academy Street’, een roman die een heel leven beslaat. Vanaf het tweede deel vertelt Costello in de verleden tijd en met iets meer afstand. Met haar korte zinnen creëert ze een behoedzame, enigszins onheilspellende sfeer, wat aansluit bij de psychologie van het hoofdpersonage. Het overlijden van een familielid vermeldt Costello in dezelfde paragraaf waarin iemand een glas water drinkt. De grote drama’s krijgen net zoveel woorden als de dingen waarmee Tess het leven tracht te vullen.

De taal is sober. Het is de manier waarop de zinnen langs elkaar heen schuren waar het in dit boek om draait. Tess vindt zingeving bij muziek en literatuur. Ze komt het dichtst bij zichzelf wanneer ze leest en herkent de mensen die ze tegenkomt in de Griekse mythen of bij Stendahl ‘in het weefsel van haar dagen’. In het echte leven slaagt ze er zelden in om zich te tonen en ze is verbijsterd wanneer ze een foto onder ogen krijgt van zichzelf met haar zus. Dus dat zien de anderen, bedenkt ze. Haar buitenkant botst met haar binnenkant.

Door de thematiek doet dit boek wat denken aan ‘Brooklyn’ van Colm Tóibín of aan de verhalen van Alice Munro. Gelukkig heeft Mary Costello een heel eigen stem en aanpak. Wonderlijk hoe ze met haar simpele zinnen zo diep weet te raken. Nadat ze debuteerde met een verhalencollectie weet ze te overtuigen met deze fijngevoelige roman.

 

****

 

Mary Costello – Academy Street – vertaald door Wim Scherpenisse – Hollands Diep – 244 blz.