Bal zonder einde
Jane Austen blijft razend populair. Jo Baker herschreef ‘Trots en vooroordeel’ vanuit het oogpunt van het personeel en P.D. James confronteert de Darcy’s met een misdaad.
Kathy Mathys
We houden van Elizabeth Bennet omdat ze zo eigenzinnig is en modern, zoals ze door de modderige akkers banjert met haar lange rokken. Nooit zit ze verlegen om een kwinkslag, niets trekt ze zich aan van de minachtende blikken van de hautaine zussen van meneer Bingley. Maar staan we ooit stil bij de vrouw die de modderige jurken moet schoonmaken, die de ondingen moet schuren en schrobben tot ze haar handen niet meer voelt? In ‘Landgoed Longbourn’ herschrijft Jo Baker ‘Trots en vooroordeel’ vanuit het standpunt van de dienstmeisjes en de huishoudster. Dit is dus geen prequel of sequel van Austens beroemde roman, wel een parallelle vertelling. Zo beleven we het grote bal op Netherfield niet op de eerste rij maar vanuit de tuin waar het personeel bij de koetsen wacht of vangen we slechts een flard op van het stuntelige huwelijksaanzoek van meneer Collins aan Elizabeth.
Af en toe lijkt het boek op een ‘Making of’ van een geoliede Hollywoodproductie. Je krijgt een blik achter de schermen, maakt kennis met de anonieme gezichten die de machinerie draaiende houden.
Baker heeft haar eigen stijl en die is, in tegenstelling tot die van Jane Austen, helemaal niet ironisch. Ze trekt een wereld op die beeldender en zintuiglijker is dan die uit ‘Trots en vooroordeel’ en die toch mooi aansluit bij het origineel.
Hoofdpersonage Sarah voelt zich ‘zo verstopt als een snoek in een binnenmeertje waar je nauwelijks merkt dat je leeft’. Natuurlijk komt daar verandering in en het dienstmeisje zal moeten kiezen tussen twee mannen.
Wat het boek uittilt boven de vele variaties op Austen-klassiekers zijn de doorleefde details, de poëtische landschappen en de kritische blik van Baker op geliefde Austen-personages, zoals vader Bennet. Een deel van het boek speelt in Spanje waar een nare oorlog woedt: de oorlogstaferelen zijn grauw en overtuigen.
Het verhaal wordt te lang uitgerekt, is soms sentimenteel. Toch is deze ‘Trots en vooroordeel’, die je luistervinkend bij het sleutelgat beleeft, beslist de moeite van het lezen waard.
Vervloekte wouden
P.D. James pikt met ‘Pemberley’ de draad op enkele jaren na het einde van ‘Trots en vooroordeel’. De Darcy’s hebben inmiddels twee kinderen en wonen op het statige Pemberley, het huis waarop Elisabeth verliefd werd, nog voor ze Darcy helemaal zag zitten. Het personeel krijgt in het mysterieverhaal een veel prominentere rol dan bij Austen, die de bedienden ternauwernood vermeldt.
Net als bij Baker speelt George Wickham, de enige slechterik uit ‘Trots en vooroordeel’, hier een sleutelrol. Daar houdt de vergelijking tussen de twee boeken op: James blinkt uit in ironie en ze waagt zich zelfs aan Austen-achtige observaties over de menselijke natuur. Vooral de roddeltantes in Meryton en meneer Collins moeten het ontgelden. Qua toon zit James dichter aan tegen Austen en ook qua manier van vertellen klinkt dit verhaal negentiende-eeuwser dan Bakers boek.
James heeft zich duidelijk geamuseerd met deze vederlichte detective over de donkere wouden die Pemberley omringen. Omdat ik de BBC-verfilming van ‘Pemberley’ zag, bood de plot voor mij geen enkele verrassing. Toch beviel dit boek: het is goed geschreven en bevat leuke achtergrondverhalen over de kindertijd van de Bennets, over Wickhams verleden.
Het verhaal draait om de Wickhams, die op de vooravond van het herfstbal onaangekondigd Pemberley willen bezoeken. In de wouden, die sinds de zelfmoord van Darcy’s overgrootvader en de terechtstelling van een stroper vervloekt zijn, krijgen Wickham en Denny, een bevriende soldaat, ruzie. Denny verlaat woedend de koets en loopt de bossen in. Wickham gaat hem achterna. Is Wickham behalve een vrouwenversierder nu ook een moordenaar?
‘Pemberley’ is een erg vermakelijke roman, geschreven in de geest van Jane Austen. Alleen jammer dat Elizabeth wat bleekjes overkomt en dat James de confrontatie van aartsvijanden Darcy en Wickham samenvat in plaats van hun gesprek weer te geven.
***
Jo Baker – Landgoed Longbourn – Cargo – 416 blz. – 19.90 euro – de Nederlandse vertaling verschijnt op 8 mei.
***
P.D. James – Pemberley – Boekerij – 301lz. – 18.95 euro