Poe voor beginners
Peter Ackroyd brengt geen nieuwe inzichten over Edgar Allan Poe in zijn biografie van de Amerikaanse schrijver.
Kathy Mathys
‘ Zijn lot was zwaar, zijn leven nauwelijks draaglijk.’ Volgens Peter Ackroyd was Edgar Allan Poe’s aardse bestaan al even nachtmerrieachtig als zijn verhalen. Poe, die in 1849 stierf op 40-jarige leeftijd, pendelde voortdurend tussen angst en grote verlangens. Drank verloste hem tijdelijk van zijn zorgen maar ontketende in Poe nare eigenschappen als jaloezie, kwaadaardigheid en agressie. Volgens Ackroyd leed Poe aan een tomeloze woede tegen de wereld. De Amerikaanse schrijver van ‘ De ondergang van het Huis Usher’ en ‘De Raaf’ kreeg nooit de erkenning die hij verdiende. In 20 jaar verdiende hij een schamele $ 300 voor zijn werk. Enkel ‘De Raaf’ kon rekenen op publieke erkenning: het gedicht ontketende zelfs een rage bij verschijning.
Poe staat bekend als de over kerkhoven dwalende poète maudit, die een obsessie had voor dood en schoonheid. Dat cliché klopt volgens Ackroyd, maar Poe was niet psychotisch. In zijn werk trachtte hij zijn angsten te bezweren, maar hij was evenzeer een berekend schrijver die feilloos aanvoelde wat het publiek bezighield. Zijn verhalen zitten vol extreme effecten die toen populair waren. Poe’s moeder stierf aan TBC, toen hij nog een kind was. Poe zou nooit over haar dood heen komen. Jaren later zou Poe’s jonge vrouw aan dezelfde ziekte overlijden. Geen wonder dat het in Poe’s werk stikt van de bleke, wegkwijnende dames. Om te overleven was Poe voortdurend op zoek naar werk als literair recensent of redacteur. Hij stak vaak van wal tegen schrijvers uit New York of New England. Poe was een echte zuiderling, een voorstander van slavernij die niet geloofde in democratie. Als journalist schreef Poe ‘mystificaties’, zogenaamd waargebeurde verhalen die eigenlijk fictie waren. Met zijn ‘reportages’ over ballonvaart was Poe een voorloper van Orson Welles en diens ‘War of the Worlds’.
Onstabiel als water
De beschrijvingen van Poe door tijdgenoten zijn extreem uiteenlopend. Sommigen noemen hem hoffelijk, anderen ‘ onstabiel als water’ of nog ‘ een karakterloos persoon’. Ackroyd erkent dat Poe’s leven en karakter vol mysteries zitten. Poe blijkt zowel een man die nooit lacht als een liefhebber van bloederige grappen. Uit ‘Edgar Allan Poe – De biografie’ spreekt vooral de frustratie en wanhoop van een rusteloze zwerver die er nauwelijks in slaagde te overleven.
Ackroyd schreef een mini-biografie die vooral boeiend is voor wie weinig weet over Poe. Hij brengt geen nieuwe inzichten en vat vooral samen wat anderen eerder schreven. Omdat Ackroyd zo gecondenseerd schrijft, heeft deze biografie iets opsommerigs. Er zit weinig suspense of sfeeropbouw in Ackroyds werkje en ook grondige analyse blijft achterwege. Ackroyd had er wellicht beter aan gedaan om een paar facetten uit Poe’s leven grondiger te belichten.
*
Peter Ackroyd – Edgar Allan Poe – Karaat – Amsterdam – vertaald door David Koppernik – 189 blz. Oorspronkelijke titel: Poe. A Life Cut Short.