Portret Richard Russo:
Hoop aan zijden draadje
V.S.-lezers zijn dol op zijn boeken. Misschien doet ‘Brug der zuchten’ van Richard Russo nu ook Europese harten sneller slaan.
Kathy Mathys
In Amerika houdt hij zich moeiteloos recht naast grote namen als John Updike. Bij ons loopt het nog geen storm voor de romans van Richard Russo (° 1949), die in 2002 de Pulitzer Prize kreeg voor ‘Empire Falls’. Nochtans schrijft de man toegankelijke en meeslepende verhalen over doodgewone, herkenbare zielen. Hij doet dat met veel gevoel voor humor, waardoor zijn werk simpeler lijkt dan het eigenlijk is. Van diepneurotische meesterstukken denkt men nu eenmaal sneller dat ze grote kunst zijn dan van grappige verhalen. Niet dat Russo’s romans – zes zijn het er inmiddels – dijenkletsers zijn, verre van. Ze geven een gedetailleerd beeld van het leven in kleinstedelijk New England. Het verleden drukt er zijn stempel op de inwoners maar de moderniseringen dringen zich op.
Russo groeide op in Gloversville, een stadje dat ooit vermaard was om zijn handschoenindustrie. Russo’s grootvader was nog een handschoenmaker maar daarna verhuisden de fabrieken richting Azië. ‘Handenarbeid was ooit belangrijk in stadjes als Gloversville, maar dat is nu verdwenen. Jammer genoeg vind je ook niet veel meer terug van de trots die zo kenmerkend was voor goede stielmannen,’ aldus Russo. Het zijn nu net die halfmoedeloze zielen, wier trots en hoop aan een zijden draadje hangt, die Russo’s verhalen bevolken. In zijn eerste romans liet Russo ik-vertellers aan het woord, mannen die hun handen vol hadden aan professionele beslommeringen en moeilijke vader-zoonrelaties. ‘Empire Falls’ was Russo’s doorbraakroman. Verteld vanuit het standpunt van meerdere personages liet Russo zien hoe complexe gedragspatronen zich van generatie op generatie verderzetten. Voor het eerst schreef Russo een vader-dochterboek. De auteur omschreef het als ‘één lange, doorleefde, ouderlijke nachtmerrie’. Russo vat er treffend de fragiliteit van familiebanden en het onmachtsgevoel van ouders die hun kinderen niet altijd kunnen beschermen.
Russo, vader van twee dochters, verklaarde dat hij steeds meer zin krijgt om over vrouwen te schrijven, al heeft hij nog te veel drempelvrees om zich te wagen aan een vrouwelijk hoofdpersonage.
Voor zijn volgende boek plant Russo een sequel op ‘Nobody’s Fool’, zijn roman uit 1993, die werd verfilmd met Paul Newman in de hoofdrol. Russo schreef het filmscenario. Dat deed hij ook voor de TV-serie naar ‘Empire Falls’. Russo woont al jaren in Camden, Maine, een stadje met een haven vol zeemeeuwen en één onpretentieuze hoofdstraat. ‘Ik hou ervan om op een rustige plek te wonen, waar ik mezelf kan horen denken,’ aldus Russo. Misschien klinkt dit alles wat gezapig. Alsof Russo een schrijver is die zijn personages steevast laat rondlopen op pantoffels. Nochtans is zijn kleinsteeds Amerika minder gemoedelijk dan zijn boeken op het eerste gezicht doen vermoeden. Onder het comfortabele oppervlak sluimert de onrust.
Brug der zuchten:
Het fictionele stadje Thomaston vormt het speelterrein van ‘Brug der zuchten’, Russo’s eerste roman in zeven jaar. Net als Empire Falls is het een plek die betere tijden heeft gekend. De traditionele socio-economische structuren liggen aan diggelen en de Starbucksinvasie dreigt. De zestigjarige Louis Charles Lynch, kortweg Lucy, is een groot optimist, al knagen er steeds meer twijfels. Deed Lucy er goed aan om samen met zijn vrouw Sarah wortel te schieten in Thomaston? De honkvaste Lucy besluit om zijn vastgeroeste patronen te doorbreken en met Sarah af te reizen naar Venetië. Daar ontmoeten ze hun jeugdvriend Bobby Noonan, op wie Sarah ooit verliefd was. Noonan is een kunstenaar die de herinneringen aan zijn wrede vader kanaliseert in zijn getormenteerde beelden.
Russo verklaarde hoe moeilijk het was om deze klepper tot een goed einde te brengen. Meestal gaat de afwerking van zijn boeken gepaard met een gevoel van bevrijding. Nu voelde hij zich uitgeput en gedeprimeerd: ‘Ik moest de Brug der zuchten over, net als mijn personages.’
Duistere geheimen en aanslepende trauma’s bij de vleet in wat misschien wel Russo’s donkerste boek tot op heden is. Het verhaal trekt zich langzaam op gang en, zoals we dat gewend zijn van Russo, is er veel ruimte voor uitweidingen. Hierdoor krijg je soms de indruk dat de schrijver niet alle touwtjes in handen heeft, dat de structuur los is. Een Amerikaanse journaliste had het over ‘een nonchalante versie van De Grote Amerikaanse Roman’. Voor haar was dat geen punt van kritiek maar net een lofbetuiging aan een uitstekende verhalenverteller, die zijn tijd durft te nemen en niet houdt van snelle bokkensprongen. (KM)
Richard Russo, Brug der zuchten, Signatuur, vertaald door Hans Vierdag, 733 blz