Hoop en spijt

 

Met ‘Het groene pad’ laat Anne Enright eens te meer zien dat ze meesterlijk is in precisie en compactheid.

 

Kathy Mathys

 

Net als in ‘De samenkomst’, waarvoor de Ierse de Man Booker Prize won, staat een familiereünie centraal. ‘Het groene pad’ eindigt tijdens de kerst van 2005. Rosaleen Madigan heeft voor het eerst in jaren haar vier kinderen aan tafel. Dochters, Hanna en Constance, waren er de voorbije jaren ook, zonen, Emmet en Dan, wonen al lang in het buitenland. Nu keren ze terug want weduwe Madigan is van plan om het huis waar de vier opgroeiden te verkopen.

Dit had een heel dik boek kunnen worden want Enright neemt 25 jaar onder de loep. Toch klokt ze af op 300 bladzijden. De schrijfster laat enkele momenten zien uit de levens van de gezinsleden. Snippers zijn het met de contouren van een kort verhaal. De rest is aan de lezer. We dienen uit de context af te leiden dat de vader is gestorven of dat Emmet na de dood van de vader een zenuwinzinking kreeg.

De roman heeft de vorm van een cirkel: hij begint en eindigt aan zee, in het Ierse graafschap Clare. Het groene pad uit de titel bestaat echt en loopt langs zee, het dorp waar de familie woont, is fictief.

Het openingshoofdstuk speelt in 1980 en gaat vooral over Hanna, de jongste dochter die zich vragen stelt bij de vijandigheid tussen de families van vader en moeder. Rosaleen trouwde beneden haar stand, een instinctieve daad na de dood van haar vader. Haar liefde voor een boerenzoon is dierlijk en echt. In 1980 is Rosaleens echtgenoot een zwijgzame schim, zij eist alle aandacht op. Wanneer Dan, haar favoriet, aankondigt dat hij naar Afrika wil als missionaris trekt Rosaleen de slaapkamerdeur achter zich dicht. ‘Het was niet voor het eerst dat hun moeder haar toevlucht nam tot de horizontale oplossing,’ schrijft Enright.

Dan leren we kennen in 1991, hij woont in New York waar de aidsdoden bij bosjes neervallen. Een mislukte priester is hij, een homo die niet uit de kast durft te komen. Dit hoofdstuk heeft een melancholische toon en wordt gedeeltelijk verteld in de wij-vorm, vanuit de homogemeenschap.

In 1997 ontmoeten we Constance die een mammografie laat uitvoeren. Haar lichaam heeft haar nooit in de steek gelaten, het heeft haar veel vreugde geschonken. In de wachtkamer overpeinst ze haar beslissingen.

Het laatste kind leren we kennen in Mali, het is dan 2002. Niet Dan maar Emmet is missionaris geworden. Hij is getormenteerd door de zieken en doden die er het dagelijkse schouwspel vormen.

 

Natte hond

 

Rosaleen is veeleisend, onmogelijk, nodeloos dramatisch, zo zien haar kinderen het. De moeder vindt dat ze ‘een volstrekt onschuldig bestaan’ leidt.

Enright weet in enkele regels door te dringen tot de kern van haar karakters. Ze doet dat in een zintuiglijke, onsentimentele stijl, met macabere ironie. Hard is ze voor haar personages en toch niet zonder medeleven. Het ongezegde laat van zich horen in dit boek vol omwegen en geheimen. De personages praten niet met elkaar, wel over elkaar, zoals dat gaat in gezinnen. Ik maak me zorgen over die of die, klinkt het dan.

Knap hoe de schrijfster van ieder een voldragen personage weet te maken, ook van Constance met haar – in Emmets woorden – ‘supermarktkapsel’. Meer nog, de oudste zus, de gewoonste van de vier, begrijpt het drama van de moeder het best: ‘Haar hele leven bestond uit hoop en spijt.’

De verhaallijn is verre van origineel en Enright schuwt de Ierse clichés niet. Je leest haar om haar lyrische en eenvoudige stijl, om dat nietsontziende en felle van haar observaties. Op haar ernstige momenten is deze auteur op haar best. Zo beschrijft ze Emmets besef dat hij niet aan zijn moeder ontkomt: ‘Haar schaduw gleed door hem heen. Hij moest haar als een natte hond van zich afschudden.’

Niet alle hoofdstukken zijn even sterk en door de compactheid is dit een boek dat imponeert, veeleer dan dat het emotioneert. Toch leverde Enright één van de betere romans van dit jaar af.

 

****

 

Anne Enright – Het groene pad – vertaald door Molly van Gelder – De Bezige Bij – 320 blz. – 19.90€.