Caitlin Moran – Bouwpakket van een meisje (De Standaard)


Zonder gebruiksaanwijzing
In haar eerste roman ‘Bouwpakket van een meisje’ beschrijft Caitlin Moran met veel humor de groeipijnen van een tiener uit een arm gezin.
Kathy Mathys
Het leven als vrouw is geen lachertje vindt Moran die het in haar autobiografische, hilarische debuut ‘How to Be a Woman’ onder andere had over bh’s, schaamhaar en bevallingen. In ‘Bouwpakket van een meisje’ neemt ze net zo min een blad voor de mond. Haar veertienjarige, dikke hoofdpersonage, Johanna Morrigan,  masturbeert met een deo, heeft het over de hechtingen van haar moeder na een bevalling en over de gruwelen van een blaasontsteking.
De Morrigans – vader, moeder en vijf kinderen – wonen in Wolverhampton. Het is 1990 en de stad oogt als het slachtoffer van een recente ramp: gesloten fabrieken, een kanaal vol ronddobberende wasmachines. Volgens Johanna’s vader was Thatcher de ramp die de stad teisterde. Alle mannelijke Morrigans zijn werkloos en Johanna’s vader leeft van de bijstand. Ooit had hij een band en hij popelt om zijn muziekcarrière nieuw leven in te blazen.
Voor Johanna zijn er urgentere zaken in het leven dan het Engelse industriële verval. Ze wil ontmaagd worden en mooi zijn. De trage, lome kussen die ze maar wat graag wil uitdelen, voelen ‘als buskruit op mijn lippen’.
De ontsnapping
Binnen het genre van de coming of age vind je zowel afgezaagde verhalen, bonkend van de clichés, als ruwe parels, zoals Eimear Mc Brides ‘A Girl Is a Half-formed Thing’, winnaar van de woman’s Prize for fiction 2014. Gedachten aan dat boek flitsten door mijn hoofd tijdens de lectuur van Moran. De titels zijn gelijkend, het basisidee ook: als jonge tiener ben je grotendeels ongevormd, door vallen en opstaan bouw je, in het gunstigste geval, een aanvaardbare versie van jezelf tegen twintigste.
Qua stijl en toon zijn de boeken verschillend, al bezitten ze beide een bruisende energie die opborrelt vanuit het hoofdpersonage. ‘Want als tiener ben je een kleine, zilveren, lege raket,’ schrijft Moran. Je ontploft haast van de gretigheid. Je wil zo graag. Johanna, opgesloten in een huis waar de gordijnen naar frituurlucht ruiken en waar de kinderen gaten in de schoenen hebben, wil niets liever dan haar kamer ontvluchten. Ze wint een dichtwedstrijd, gaat tijdens de voordracht af op de regionale tv en begint muziekbladen als The Melody Maker en NME te lezen.
Als zestienjarige krijgt ze een baan als recensent. Niet dat ze zoveel afweet van muziek maar ze zuigt alles op als een spons: de BBC-sessies met John Peel, de muziek die ze in de bib kan ontlenen. Ze ontdekt dat er een leven is na Johnny Hates Jazz en Zucchero. De Engelse indie-scene, met bands als Ride, The Happy Mondays en Suede, wordt door Moran, zelf ooit begonnen als muziekjournalist, heel gedetailleerd neergezet en met net zoveel humor als in Michael Winterbottoms ‘Twenty-Four Hour Party People’, een film over datzelfde tijdperk.
Johanna, die zichzelf heruitvindt als Dolly Wilde, heeft met name voeling met vrouwengroepen uit de VS, Hole, Bikini Kill, met ‘meiden die het geen reet kan schelen’.
Open over seks
Het begin van ‘Bouwpakket’ leest als de dagboeken van een hitsige Adrian Mole, springerig en associatief. Qua milieu en politiek engagement doet deze roman denken aan de eerste boeken van Roddy Doyle. Moran beschrijft de muziekwereld met veel humor: ‘Rockmuziek vereist een zeer stevige beha, merk ik.’ Ze heeft het over de wild dansende massa voor het podium bij een concert.
Je leest het boek met name voor Morans kijk op de dingen, haar humor. De schrijfster wil gelukkig niet voortdurend scoren met grappige oneliners. Zo beschrijft ze Johanna’s bezoek aan Londen in intense en doorleefde woorden: “Ik ga elk moment veranderen in een gestoorde, hitsige droom die ik wanneer ik wil kan opboeren om steeds opnieuw te proeven als ik weer thuis ben, chapati’s  eet en naar de vuile muren kijk.’ Het einde is wat zoetsappig en er zijn momenten waarop Johanna ouder klinkt dan in de rest van de omringende tekst. Morans openheid over seks is nog steeds opluchtend. Johanna belandt onder andere bij een SM-liefhebber en wat dan volgt is beslist geen ‘Vijftig tinten grijs’.
***
Caitlin Moran – Bouwpakket van een meisje – vertaald door Petra van der Eerden – Nijgh en van Ditmar – 286 blz. – oorspronkelijke titel: How to Build a Girl.