Gods vingerafdruk

De schrijfster van ‘Eten, bidden, beminnen’ is terug met een meeslepende roman over religie en wetenschap.

Kathy Mathys

Wanneer een roman een volledig leven verbeeldt, van de eerste tot de laatste adem, dient de verhaalstof zich haast vanzelf aan. Elk leven is een roman waard, tenminste als het in handen valt van een goede schrijver. De hoofdpersonages in John Williams’ ‘Stoner’ of in Carol Shields’ ‘De stenen dagboeken‘ hadden geen wervelende, spectaculaire levens. Toch zal je hen nooit vergeten.

Alma Whittaker, de hoofdpersoon in ‘Het hart van alle dingen’ is een tussengeval. In veel opzichten is haar leven opwindend, ongebruikelijk. In andere is het onspectaculair en frustrerend. Gilberts roman is niet feilloos, maar het personage maakt absoluut indruk, al is het maar met de intrigerende levenswandel die Gilbert voor haar in petto heeft. Alma slijt het grootste deel van haar leven op White Acre, het landgoed van haar ouders. Ze wordt geboren in 1800, aan het begin van een eeuw vol omwentelingen, en eeuw waarin de wetenschap een hoge vlucht neemt, waarin de wegen van religie en wetenschap scheiden.

Alma’s vader is een gehaaide zakenman van Engelse afkomst die rijk wordt in Amerika dankzij een concern van medicinale planten. Haar moeder is een nuchtere Hollandse die haar dochter dieren laat ontleden en Latijn en Grieks bijbrengt. Alma, die ter wereld komt met een gezicht dat lijkt op een bord pap en die uitgroeit tot een grote vrouw met grove trekken, leeft op in de wereld van de wetenschap. Ze houdt van de botanische serres op het landgoed, is verzot op systemen en classificaties. Prudence, de geadopteerde dochter van de Whittakers, is haar tegenpool: stil, mooi, weinig briljant.

Gilbert neemt een lange aanloop tot Alma’s verhaal. Het eerste deel van deze epische roman gaat over haar vader, over kapitein Cook, Tahiti. Gilbert is een echte storyteller die afstand houdt van haar personages. Zo vraagt de verteller zich af of Alma rouwt om haar overleden moeder en concludeert hij dat dit moeilijk te peilen valt.

Een allervreemdst huwelijksaanzoek

Alma is een bolleboos maar geen kwezel. De erotische lectuur in de bibliotheek van haar vader jaagt haar een blos op de wangen. Ze is al bijna 50 wanneer ze verliefd wordt op een geniaal botanisch tekenaar die het landgoed bezoekt. Ambrose Pike is een mysticus, die ervan overtuigd is dat God zijn een vingerafdruk op elke boomblad heeft aangebracht. Hij ziet de natuur als een hemselse code en verschilt daarin van Alma. Zonder veel weg te geven, kunnen we stellen dat een allervreemdst huwelijkaanzoek gevolgd wordt door een vreemd huwelijk. Alma stuurt Pike op botanische expeditie naar Tahiti en werpt zich op haar studie van mossen, een onderwerp waar ze zich al decennialang in verdiept. Mossen laten haar toe het leven te leven in miniatuurvorm. Even lijkt Gilbert te twijfelen hoe serieus we dit mosonderzoek moeten nemen. Is het waarlijk interessant of is het enkel een middel tegen de eenzaamheid? Op drie vierde van het boek heeft de schrijfster enkele betuttelende morele lessen voor Alma in petto. Gelukkig herpakt Gilbert zich met het Tahitaanse hoofdstuk. Even vreest je een nieuwe ‘Eten, bidden, beminnen‘ maar Gilbert geeft haar personage de ruimte, laat Alma haar eigen demonen uitdrijven.

Gilbert schrijft met veel zelfvertrouwen en, vooral in het begin, met een ironische ondertoon. Haar taal is meer dan enkel functioneel. Zo noemt ze – erg mooi is dat – bibliotheekwerk binnenshuis tuinieren. Het pleit voor Gilbert dat ze Alma’s zoektocht ruim 500 bladzijden lang boeiend weet te houden. Het verhaal is niet zoetsappig, enkel aan het eind is er sentiment. Prudence is een zwak en saai personage, maar de rest van de cast overtuigt. ‘Het hart van alle dingen’ is een roman over een vrouw met een open geest, een vrouw die de wereld wil kennen en begrijpen. Het is een roman over ontdekkingsreizigers en avonturiers, over pioniers en specialisten, over verbeelding en wetenschappelijke passie.

***

Elizabeth Gilbert – Het hart van alle dingen – vertaald door Janneke Bego en Mireille Vroege – 560 blz. – oorspronkelijke titel: ‘The Signature of All Things’.