Mager beestje
Laline Paull verkocht haar debuut voor een gonzend bedrag aan Amerikaanse uitgevers. Het verhaal speelt in een bijenkorf.
Kathy Mathys
‘Watership Down’ voor de Hunger Games-generatie: zo presenteren uitgevers dit debuut van de Engelse Paull, een scenariste die de rechten voor ‘De bijen’ voor een miljoen dollar aan de Verenigde Staten verkocht. Of dit boek evenveel brokken zal maken als de romans waarmee het hierboven wordt vergeleken, valt af te wachten. Het scenario is in elk geval op Hollywoodmaat gecomponeerd. Als lezer zie je de 3D-animatiefilm al voor je – inclusief bewonderenswaardig levensechte bijenvacht.
Het verhaal begint met de geboorte van Flora 717, een bij die tot de allerlaagste sibbe der werkbijen behoort. Ze is een schoonmaakster die dode werkbijen moet opruimen. Flora is een speciaal geval: ze kan praten, is groter dan haar soortgenoten, kan beter ruiken en proeven. Haar brein registreert een heleboel en ze kan nadenken. Snel na haar geboorte hoort ze van een bijenpriesteres dat kennis bij haar soort slechts pijn produceert.
Het daagt de lezer snel dat in de huif een Brave New World-achtige aanpak heerst. ‘Aanvaard, gehoorzaam en dien’: dat is de slagzin van het bijenvolk. De koningin is de allerhoogste en haar geur vervoert de bijen, brengt hen in extase.
Game of Thrones
Het is duidelijk dat de schrijfster veel heeft gelezen over het gedrag van bijen, over de gevaren waar bijenvolkeren mee kampen, over de ziektes die bijen bedreigen. Paull gebruikt geen wetenschappelijke termen want voor de bijen is er een andere verklaring voor wat hen overkomt. Hevige regenvallen zijn geen natuurlijk fenomeen, wel een teken van te weinig inzet onder de werkbijen, volgens de bijenpriesteressen.
Paull laat haar bijen praten en vloeken –’Alleheiligekutte,’ ontvalt het Flora -, de insecten hebben monden en handen en armen. Er wordt geflirt, gekoketteerd, berispt en geprotesteerd. Het is net onze wereld. En toch ook niet. Echt denkende wezens of volwaardige personages zijn de bijen niet. Paull geeft de dieren namen maar die vergeet je meteen. Ankerpunt is Flora, de bij die wil ontsnappen aan haar lotsbestemming. Nadat zij een sleutelrol heeft gespeeld in de afwering van een wespenaanval krijgt Flora promotie. Ze mag letterlijk in de hogere echelons rondkijken en ontmoet zelfs de uiterst minzame koningin.
Paull heeft een personage als Flora nodig, een nieuwkomer die met grote ogen naar alles kijkt. Erg verrassend is het verhaal niet. Natuurlijk is er sprake van dreiging en verraad, natuurlijk zal Flora een heldenrol spelen. Het eind is een soort ‘Game of Thrones’ op bijenniveau.
De schrijfster heeft geen ravissante stijl, af en toe zijn er zintuiglijke, aansprekende passages. Bijen laten zich drijven door geuren en met name de stukken over de bloemenvelden, over het oude zweet tussen de veren van aartsvijand de kraai zijn geslaagd. Jammer genoeg heeft Paull er een handje van weg om een ingehouden beschrijving onderuit te halen met daarop volgende tranerigheid à la ‘(het) deed Flora’s hart overlopen’.
Die sentimentele dierenpsychologie stoort en maakt van ‘De bijen’ uiteindelijk een brave avonturenroman waarin de goeien en de slechten lege hulzen blijven, omgeven door een bijenvel.
De beste passages zijn die waarin de dieren door de kolkende lucht vliegen en waarin de schrijfster de krachtpatserijen van de stoere darren neerzet.
*
Laline Paull – De bijen – vertaald door Hien Montijn – Cargo – 19.90 euro/e-boek: 14.99 euro