Visioenen als leidraad

Lees hier de krantenversie: Laure Groff Matrix 1Laure Groff Matrix 2

 

Lauren Groff laat de taal wervelen in ‘Matrix’, haar levendige roman  over Marie de France.

 

Het besloten leven van kloostergemeenschappen spreekt tot de verbeelding, getuige het aantal films en boeken erover. Sommige verhalen zetten in op spanning zoals de film ‘Black Narcissus’, andere zijn net zo verstild als het leven in het klooster zelf. Immers, de textuur en het ritme van een contemplatief leven is al fascinerend genoeg.

Lauren Groff combineert in haar nieuwe roman, haar vierde, spanning met aandacht voor het gewone kloosterleven. Om dat eerste ingrediënt te waarborgen, hoeft ze geen ingewikkelde toeren uit te halen. Marie de France, hofdame van de Engelse koningin, wordt naar een abdij gestuurd om er priorin te worden. Met haar uitgesproken persoonlijkheid zorgt ze vanzelf voor drama. Over Marie de France, schrijver van ‘De Lais. Liefdessprookjes uit de twaalfde eeuw’ is weinig geweten, wat Groff de mogelijkheid geeft helemaal los te gaan.

In ‘Een wijd land. Koningsoord in Brabant’, haar liefdevolle portret van een gemeenschap van trappistinnen, schrijft Bep Van Muilekom: ‘De novicen wordt voorgehouden dat zij niet “uitgestort” mogen zijn, dat wil zeggen dat zij zich niet mogen laten leiden door impulsen, dat zij hun gedachten en gevoelens niet zomaar mogen volgen als een blad in de wind. De aandacht wordt voortdurend naar binnen, op God gericht.’ Laat de twaalfde-eeuwse Marie de France nu net zo iemand zijn die haar gedachten en gevoelens wél volgt. Bovendien bruist ze van ambitie, voelt ze geen goddelijke roeping en draagt ze een krachtige woede in zich, niet meteen kenmerken die geschikt zijn voor een rustig kloosterleven. Tijdens haar eerste maanden voelt Marie zich een gekooid dier. Ze komt uit een geslacht van sterke vrouwen, reuzinnen, heeft zelfs deelgenomen aan kruistochten. Eenmaal ze abdis is, begint ze in te zien dat ze, zelfs omgeven door dikke muren, een markant leven kan uitbouwen, haar stempel kan drukken.

 

Hoogmoed

 

Koningin Eleonora heeft Marie weggestuurd omdat ze met haar reusachtige lijf niet geschikt is voor de hoofse liefde aan het hof. Haar leven lang zal Marie blijven houden van haar koningin, zij het op een niet onderdanige manier. Ze wedijvert zelfs met de oppervrouw van Engeland door de abdij uit te bouwen tot een rijk en machtig centrum. De hele tijd legt Groff de levens van de koningin en de abdis naast elkaar. Over beide machthebbers wordt geroddeld in een wereld die niet dol is op sterke vrouwen. Marie verandert de abdij van binnen uit, bijvoorbeeld door haar nonnen aan te stellen als kopiisten, een taak die enkel weggelegd was voor mannen. Marie wil haar vrouwen beschermen van de boze buitenwereld. De nonnen werken zich in het zweet bij de aanleg van een labyrint rond het abdijgebouw. De abdis neemt zelfs de priestertaken op zich, zo hoeven er geen mannen meer te komen naar de abdij. Omdat haar beslissingen ingegeven worden door visioenen komt ze ermee weg. Groff laat in het midden of die visioenen echt zijn of niet.

‘Matrix’ is in de eerste plaats een roman over vrouwelijke creativiteit en macht, niet over geloof. De schrijfster laat zien hoe dun de scheidslijn is tussen daadkracht en hoogmoed. Marie waant zich een schepper van een tweede Eden. Een diep geloof ontwikkelt ze niet. ‘Als een schimmel ‘komt het geloof haar aankleven, zal het de vorm van haar dagen bepalen.

Groff, bij ons geliefd dankzij haar roman ‘Furie en fortuin’ schreef eerder de roman ‘Arcadia’, waarin ze het leven in een geïsoleerde commune liet zien. Het is niet verwonderlijk dat ze gegrepen werd door het verhaal van Marie de France en haar zustergemeenschap.

Door zinnetjes als ‘De tijd verdicht, springt vooruit.’ doet ‘Matrix’ weleens denken aan de historische romans van Hilary Mantel over Thomas Cromwell. Toch is Groffs stijl barokker, minder ironisch. Bij de visioenen komt Groffs fysieke, indringende taal helemaal tot bloei. De toon is ietwat afstandelijk, maar staat onze toegang tot Maries binnenkant niet in de weg. Aan het eind van de roman klinkt de stem van de auteur te veel door, wanneer ze schrijft dat de gemeenschap zelfs een plekje biedt aan de gekken, de verworpenen. Dat was de lezer na de lectuur van dit boek wel duidelijk. Het is de enige smet op een grootse, vervoerende roman waarin de taal net zo glanzend straalt als het gelaat van de markante abdis.

 

Kathy Mathys

 

****

Lauren Groff – Matrix – vertaald door Lucie Schaap – De Bezige Bij – Amsterdam – 301 blz.