Lionel Shriver – Bezit (De Standaard)

Weg romantiek

 

Welk effect hebben bezittingen op ons? Lionel Shriver onderzoekt het in een verhalenbundel die de thematische eenheid heeft van een roman.

 

Kathy Mathys

 

Charles Dickens wist het al: geld en bezittingen zorgen voor conflict. Verschillende van zijn romans draaien rond erfeniskwesties. Lionel Shriver is zich bewust van die traditie aan romans rond financiële ruzies. Ze rekent zich tot de literaire erfgenamen van Dickens, zo vertelde ze afgelopen zaterdag op de boekenbeurs.

Haar meest recente roman, ‘De Mandibles’, ging niet enkel over de instorting van de dollarmunt, maar, onvermijdelijk, ook over de verdeling van territorium en bezit. Er leven vier generaties onder één dak in ‘De Mandibles’. Geen wonder dat er wrijvingen ontstaan.

Het laatste verhaal in ‘Bezit’ doet denken aan die roman. In ‘De onderhuurster: een novelle’ woont een Amerikaanse al jaren in Belfast. Ze houdt precies bij wat ze ooit aan wie cadeau deed en of de cadeaus die ze ontving in verhouding waren. Ze weet hoeveel elke vriendschap haar kost en oplevert. Wanneer ze haar flat tijdelijk deelt met een landgenote zorgt haar territoriumdrift voor grote problemen.

Ook het eerste verhaal is een novelle, de andere verhalen zijn kort. Die opener, ‘De staande kroonluchter’ is het absolute klapstuk van deze collectie. Het is een van de beste verhalen die ik afgelopen jaar las, een vijfsterrenvertelling van honderd bladzijden die in het Engels apart is verschenen. Jillian en Baba zijn al jaren beste vrienden. Dan gaat Baba een serieuze relatie aan met een vrouw die helemaal niets moet weten van Jillian met het uitbundige, hennarode haar, de theatrale manieren. Je voelt je ontzetting toenemen met elke zin die je leest. Het ene moment vind je de verloofde onmogelijk, het andere de beste vriendin of juist de man. De novelle laat zien hoe possessief we kunnen zijn in onze romantische en vriendschappelijke relaties.

De spitse toon uit die novelle vinden we ook terug in ‘De zelfzaaiende esdoorn’, een vertelling die eerder verscheen in ‘Reader, I Married Him’,  een eerbetoon aan Charlotte Brontë. Mooi hoe Shriver ‘De zelfzaaiende esdoorn’ voorziet van een dubbele laag. Onder de komedie zit iets donkers en bijna hartverscheurend. Je wil dat het goed komt voor de weduwe die ruzie krijgt met haar buurman.

 

Eigenzinnig

 

De collectie begint met de woorden van E.M. Forster, die zich in ‘Mijn bos’ afvraagt welk effect bezittingen hebben op mensen. In Shrivers verhaal  ‘Ongedierte’ verandert de relatie van een koppel eenmaal ze hun huurhuis kopen. De man gaat op een erg neurotische manier aan de slag met renovaties. Weg romantiek.

In veel verhalen ontstaat er spanning tussen ouders en kinderen. De ouderparen hebben solide banen of zijn inmiddels gepensioneerd, hun huis is lang afbetaald. De kinderen modderen wat aan, vrezen dat ze nooit voldoende zullen verdienen om een huis te kopen. Het meest geslaagde ouder-kindverhaal is ‘Huiselijk terrorisme’, waarin de zoon des huizes, die al in de dertig is, weigert te vertrekken. Is hij een profiteur? Kunnen ouders van hun kind eisen dat het op een dag zijn boeltje pakt? Shriver stelt lastige vragen over ouders en kinderen, net als in haar meest succesvolle boek, ‘We moeten het even over Kevin hebben’.

In alle verhalen, behalve in ‘Ongedierte’, gebruikt Shriver een alwetende verteller die óver de personages schrijft, niet vanuit hen. Lees je dit boek in korte tijd uit, dan wordt dat wat monotoon. Bovendien voel je af en toe de manipulaties van de verteller, zoals in ‘Kilifi Creek’,  en dat stoort.

Niet alles is even geslaagd. Vooral in het tweede deel van de collectie staan minder sterke verhalen, zoals ‘De ChapStick’, ‘Onderwater’ en ‘Van de hemel in de hel’. Shriver timmert elk verhaal dicht met details over de personages en hun bezittingen. Er is weinig ruimte voor invulling bij de lezer. Wie zweert bij minimalisme dient deze bundel sowieso niet te lezen.

Shriver is bovenal lovenswaardig om haar humor, haar eigenzinnigheid. Ze is niet bang voor controverse. Zo laat ze een moeder nadenken over de parallel tussen de bezetting van haar huis door haar zoon en de komst van vluchtelingen naar Amerikaanse bodem.

Al bij al is dit een collectie met een eindeloos boeiende thematiek, die de schrijfster op veel manieren verkent. Shriver-fans mogen deze titel in geen geval missen.

 

***

Lionel Shriver – Bezit – vertaald door Karina van Santen en Marian van der Ster – Atlas Contact – 435 blz.