Jongen hoort stemmen

Nathan Filer laat ons de wereld bekijken door de ogen van een schizofreen in ‘De schok van de val‘.

Kathy Mathys

Matthew Homes is negen wanneer een gezinsvakantie dramatisch eindigt. Zijn drie jaar oudere broer Simon, die Downsyndroom heeft, sterft tijdens een nachtelijk ongeval, met Matthew als enige getuige. In ‘De schok van de val‘, het debuut van Nathan Filer, brengt Matthew zijn verhaal. Hij is inmiddels negentien en zit in een psychiatrische instelling. De ziekte, die als een adder door de familiestamboom ritselt, besluipt hem geleidelijk. Er zijn enkele gewelddadige incidenten op school en er zijn de angstige blikken van Matthews ouders, die laten zien dat er iets mis is met hun jongste zoon. ‘We zijn egoïstisch, mijn ziekte en ik. We zijn alleen maar met onszelf bezig. We vervormen de wereld om ons heen tot een reeks boodschappen.’ Zo omschrijft Matthew zijn schizofrenie.

Zijn manier van vertellen is springerig, zo denkt hij nu eenmaal na over de dingen. Hij kan zich verliezen in details, slaat veel zijpaden in. Toch is dit geen experimenteel of moeilijk boek. Matthew heeft het vooral over de relatie met zijn broer, hij voelt zich extreem schuldig om wat er die nacht op vakantie gebeurde. In de ergste fase van zijn ziekte hoort hij Simons stem, ziet hij zijn broer in alle objecten die hem omringen. ‘Aan het verleden denken is net zoiets als een graf openen,‘ schrijft Filer, en het klopt dat de sfeer een onheilspellend kantje heeft, vooral in het midden van het boek dat het sterkst is. Dan woont Matthew in een sociale woning in Bristol. Filer schrijft overtuigend over de textuur van zijn beklemmende leven, over zijn obsessie met atomen.

Sentiment

Matthew is een tekenaar en behalve tekeningen bevat dit boek lijstjes en woorden die een aparte layout krijgen. De humor dient het verhaal lichtvoetiger te maken. Donker wordt het nooit in deze roman waarin het sentiment er uiteindelijk te dik op ligt. Vooral aan het eind krijg je dat gevoel. Filer had best wel wat meer aandacht mogen besteden aan de personages die Matthew omringen, vooral de vader van de jongen stelt weinig voor. De afdaling in de waanzin is het beste stuk, al is het te kort. Vergelijk deze roman met het werk van M.J. Hyland – die de stoornis van haar personages nooit benoemt, ook al schrijft ze altijd over waanzin – en je merkt meteen waar het Filers boek aan ontbreekt: durf en diepgang. Ondanks de pijnlijke gebeurtenissen is ‘De schok van de val‘ te snel vergeten.

**

Nathan Filer – De schok van de val – vertaald door Nicolette Hoekmeijer – Anthos/Amsterdam -263 blz. – oorspronkelijke titel: The Shock of the Fall – 19.95 €.