De klauwen van de geschiedenis

 

Lees hier de krantenversie: Penelope Lively – Moon Tiger

 

Penelope Lively zette een indrukwekkende historica neer in ‘Moon Tiger’, haar prijswinnaar uit 1987 die nu wordt heruitgegeven.

 

‘Chronologie irriteert me. In mijn hoofd bestaat geen chronologie,’ aldus Claudia Hampton, een historica voor wie het moment van de laatste ademtocht in zicht komt. Ze ligt in een ziekenhuisbed, herinnert zich haar leven en dat van de haren. Een geschiedenis van de wereld wil ze schrijven. Hamptons vader sneuvelde tijdens de Eerste Wereldoorlog waarop haar moeder zich loskoppelde van de grote wereld door zich enkel bezig te houden met haar rozentuin. Dat is geen manier van leven voor Hampton. Zij staat te trappelen om zichzelf op de kaart te zetten. Net als de jonge vrouwen in de verhalen van Alice Munro groeit ze op in een tijdperk waarin intelligentie als een handicap voor vrouwen wordt gezien. Dat weerhoudt haar er niet van om tijdens de Tweede Wereldoorlog in Caïro als oorlogsverslaggever aan het werk te gaan. Later gaat de polemiserende, uitdagende Hampton geschiedenisboeken schrijven. Recensenten noemen haar werk ‘geschiedenis in technicolor’, maar Hampton vindt wél aansluiting bij het grote publiek. Het kan altijd nog erger, gelooft ze. De vader van haar enige kind maakt flitsende tv-series over historische helden. Dat is pas ‘geschiedenis als spektakelstuk’, vindt Hampton.

Het is niet verwonderlijk dat dit boek, de winnaar van de Man Booker Prize in 1987, nu opnieuw verschijnt. Het hoofdpersonage is een vrouw voor deze tijd. Mannen die zich aan mansplaining bezondigen, veegt ze zo omver met haar verbale vuurwerk. De man van de tv-series is niet haar grote liefde. Het romantische zwaartepunt ligt in 1941, toen Hampton in Caïro een relatie had met een legercommandant.

 

Lagen afpellen

 

In vergelijking met andere romans waarin een heel leven wordt belicht, zoals ‘Stoner’ van John Williams of ‘De stenen dagboeken’ van Carol Shields, is ‘Moon Tiger’ minder indringend op emotioneel niveau. Dat ligt vooral aan de ironische toon die Hampton aanslaat. De beschrijving van de relatie met de commandant moet dan wel veel emotie oproepen bij de lezer. Toch blijft die ook dan op afstand.

De manier waarop Lively haar personage lagen laat afpellen van de landschappen uit haar verleden imponeert. Bij haar terugkeer naar Caïro jaren later hangt het landschap van lang geleden ‘als een luchtspiegeling’ boven het huidige. Claudia’s mijmeringen over de vraag in hoeverre de verbeelding komt kijken bij het ophalen van herinneringen of over de manier waarop aan geschiedschrijving wordt gedaan, zinderen net zozeer als de taal. Als compositie is ‘Moon Tiger’ een pareltje. Lively heeft er wijselijk voor gekozen om niet enkel vanuit Hampton te vertellen. Zo komt haar dochter, een grijze muis in de beschrijvingen van de moeder, toch tot leven.

In veel fictie lijken de personages losgezongen van de tijd waarin ze leven. Met ‘Moon Tiger’ laat Lively zien dat we niet ontkomen aan de wereld om ons heen. Sommige van haar personages zijn slachtoffers, anderen manipuleren de geschiedenis die hen omringt. Haar hoofdpersonage is een vrouw met stekels. Niet warm of innemend, wel indrukwekkend en een tikje gevaarlijk.

 

Kathy Mathys

 

***

 

Penelope Lively – Moon Tiger – vertaald door Dorien Veldhuizen – De Geus – 251 blz.