Erotiek aan tafel

Is het waar dat stierentestikels de zinnen prikkelen? Of geraakt men toch meer verhit door een snuifje chilipeper? Wie er meer wil over weten, dient beslist eens langs te gaan bij Katrien Van Hecke voor een workshop ‘erotisch koken’. Naast het beluisteren van opwindende verhalen en anekdotes, kunt u er proeven van een aantal stimulerende gerechten.

De sfeer is uitgelaten in de open keuken van de Leuvense bibliotheek. Terwijl de deelnemers van de workshop ‘Erotisch koken met Isabel Allende’ een plaatsje zoeken rond de lange tafel, stalt kok Kris Maes de ingrediënten uit. De avond staat in het teken van Isabel Allendes ‘Afrodite’(1997), een luchtig lees-en kookboek over de zin en onzin van afrodisiaca, erotisch koken en de kracht van de liefde. Katrien Van Hecke, sprookjesvertelster en -schrijfster, leidt deze workshop, die helemaal geen uitstaans heeft met een traditionele, theoretische lezing. We koken, eten en luisteren tussendoor naar vertellingen over erotiek en afrodisiaca. Zo komen we bijvoorbeeld iets te weten over de geschiedenis van de truffel, altijd al één van de afrodisiaca bij uitstek. Katrien Van Hecke vertelt ons ook over bekende amoureuze atleten, zoals de Russische Catharina II. Ze regeerde haar land met de ijzeren hand maar hield er wel een rijkelijk gevuld liefdesleven op na. Zelfs op later leeftijd had ze na een zware werkdag nog voldoende kracht voor één van haar minnaars. Haar dieet? Thee, wodka en kaviaaromelet.
Voor ons geen kaviaar maar er staan wel een aantal andere prikkelende bereidingen uit ‘Afrodite’ op het menu. Als voorgerecht eten we gevulde champignons met geitenkaas, room, bieslook en provençaalse kruiden. De kippenlevers uit Allendes recept worden vervangen door kaas omdat nogal wat mensen de neus ophalen voor organenvlees. Nochtans worden aan organen meestal stimulerende eigenschappen toegedicht. Men zou immers minstens even sterk en dynamisch worden als het dier waarvan het vlees afkomstig is. Daarna volgen osso-buco, kalfsschenkels die langzaam gestoofd worden in een saus van knoflook, peterselie, rozemarijn, salie, witte wijn, tomaat, room en sinaasappel. Om de avond af te ronden eten we nog flensjes met gekonfijte kersen.
Naast deze workshop over erotisch koken organiseert Katrien Van Hecke ook andere lezingen waarin de relatie tussen eten en literatuur aan bod komt. Katrien Van Hecke : ‘ Enkele jaren geleden ben ik begonnen met de lezingen ‘Literair tafelen ‘. Eerst waren dat avonden rond de rol van voeding in sprookjes maar dat breidde al gauw uit. Nu hebben we griezelkoken met Roald Dahl, zuiders koken met ‘De culinaire avonturen van Fra Bartalo’ van Leonhard Reinirkens, en erotisch koken met Allende en met ‘Rode rozen en tortilla’s’ van Laura Esquivel. Binnenkort beginnen we ook met avonden rond chocolade en met Arabisch en joods koken, telkens gekoppeld aan passende literatuur.’

De culinaire roman

Ook in de workshop rond ‘Rode rozen en tortilla’s’ (1989) van Laura Esquivel staat de relatie tussen koken en liefde centraal. De roman vertelt het verhaal van het Mexicaanse meisje Tita die volgens een oude familietraditie niet mag trouwen. Als jongste dochter dient ze de zorg van haar moeder op zich te nemen. Tita’s geliefde Pedro trouwt met Tita’s oudere zus, Rosaura, zodat hij toch in de nabijheid blijft van zijn teerbeminde. Al gauw gebruikt Tita haar kookkunsten om Pedro te betoveren. Rosaura krijgt daarentegen een opgeblazen gevoel van Tita’s gerechten. Van Hecke : ‘Esquivel vindt dat degene die aan de kookpot staat, de chef is van de emoties. Ik vind dat ze daarin wel gelijk heeft.’
Esquivels roman was een enorme bestseller. De combinatie van een liefdesverhaal met een aantal prikkelende recepten sloeg aan en in Esquivels voetspoor schreven talloze anderen een zogenaamde culinaire roman. Van Hecke : ‘Het zijn verhalen waarin koken, sensualiteit en soms ook spiritualiteit belangrijk zijn. Op literair vlak zijn het niet altijd de beste romans maar wie van eten houdt, zal er zeker plezier aan beleven. De meeste bevatten ook volledige recepten.’ Bekende culinaire romans zijn bijvoorbeeld ‘Chocolat’ (2001) van Joanne Harris, ‘Hoge hakken en peterselie’ (2000) van Andreas Staïkos en ‘La Cucina’ (2000) van Lily Prior. In ‘Chocolat’ strijkt een jonge vrouw neer in een onooglijk Zuid-Frans stadje. Wanneer ze een chocoladewinkel opent, krijgt ze de puriteinse pastoor tegen zich. De venustepels, truffels, mendiants, geglaceerde rozenblaadjes en gekonfijte viooltjes brengen het hoofd van de dorpsbewoners al snel op hol. Het lichtvoetige ‘Hoge hakken en peterselie’ brengt het verhaal van twee mannen die wedijveren om de liefde van een vrouw. Ze proberen elkaar zowel in bed als aan de kookpot de loef af te steken. Tussen de humoristische capriolen door lezen we recepten voor zee-egelsalade, geserveerd met een ouzo of een licht fruitige, droge witte wijn, of voor mayirítsa, een paassoep met orgaanvlees van lam. Ook in ‘La Cucina’ draait alles rond koken en verleiden. Het verhaal vangt aan in een ‘cucina’, een grote Siciliaanse boerenkeuken. Tussen de erotische passages door passeren recepten voor kikkererwtenbeignets en ‘torta di ricotta’ de revue. Tijdens de finale van de roman drapeert een man oesters en kalfsvlees met wilde paddestoelen over het naakte lichaam van zijn geliefde.
Meestal zijn de schrijvers van deze culinaire romans zelf kok of culinair journalist. Het gaat ook vaker om vrouwen dan om mannen, een trend die we ook opmerken in de lezingen van Katrien Van Hecke : ‘Er is inderdaad meer belangstelling bij vrouwen. Jonge mannen komen er nauwelijks op af. Wel hebben we een aantal veertigers of vijftigers die zelf graag koken. Maar ze komen niet zonder hun echtgenote !’

Een duik in het verleden

Hoe komt het dat het genre van de culinaire roman zo succesvol is? Van Hecke : ‘Mensen hebben steeds minder tijd om zelf te koken en ik denk dat ze die leemte wat compenseren door erover te lezen en fantaseren. Verder meen ik ook dat de relatie tussen eten en gevoelens aanslaat in deze emotioneel soms barre tijden.’
Toch is het genre van de culinaire roman niet helemaal nieuw. Altijd al waren schrijvers geboeid door de relatie tussen erotiek en eten. Neurofysiologen verwonderen zich daar niet over. Ze zien treffende gelijkenissen tussen de gevoeligheid en de neuronen van de seksorganen en de smaakpapillen in de mond. Het is ook daarom dat we zowel bij seksueel verlangen als bij het opsnuiven van een heerlijk aroma het water in de mond krijgen. Vóór de twintigste eeuw gebruikten auteurs vaak eetscènes als een metafoor voor seks, waarover niet geschreven mocht worden. Eén van de meest beroemde is die uit het achttiende-eeuwse ‘Tom Jones’ van Henry Fielding. Daarin gaan twee geliefden zich te buiten aan oesters, lamsbout, kreeften en rijpe peren. Terwijl de sappen langs hun kin druipen, wenden ze hun blikken niet van elkaar af. Ook Ljev Tolstoj, Nikolaj Gogol en Henry Miller beschreven vaak tafelscènes met een sterk erotische ondertoon. Volgens de sociologe Carole Counihan is er een groot verschil in de manier waarop mannen en vrouwen over eten denken. Vrouwen zien samen tafelen als een bindend en verzoenend ritueel, mannen eerder als een oorlogs- of verslindritueel. Dat uit zich volgens haar ook in de literatuur over voeding en erotiek. Vrouwen zoals Allende schrijven over de inspirerende kracht van samen eten. Bij mannen gaat het er niet altijd even harmonieus aan toe. Het meest extreme voorbeeld van verslindend eten vinden we misschien wel bij Markies de Sade. In zijn ‘De 120 dagen van Sodom’ zitten twee meisjes vastgebonden nabij een copieus maal. Ze kunnen er echter niet bij en uiteindelijk eten ze elkaar op.

Kathy Mathys

Meer info over ‘Literair tafelen’
Talome vzw
Papegaaistraat 69
9000 Gent
Tel : 09 224 26 31
Fax : 09 233 04 59
Mail : viviane.demuynck@talome.be