Gevangen in het spiegelpaleis

Claire Messud schrijft met ‘De vrouw van hierboven ‘ een van de belangrijkste Amerikaanse romans van dit jaar.

Kathy Mathys

Nora Eldridge, 42 en juf op de lagere school, heeft haar hele leven al het gevoel dat ze onzichtbaar is. Zij is ‘die van hierboven‘, de vrouw die niemand bij naam kent. Ze verzorgde haar stervende moeder, wipt vaak aan bij haar wegdeemsterende vader, is geliefd bij haar leerlingen. Binnenin brandt er echter een vuur, ontembaar en fel. Binnenin laait de woede op. Ze voelt zich verraden door Sirena Shahid, de vriendin die haar leven eindelijk uit de startblokken zou laten schieten. Ik kon haar wel vermoorden. Dat zijn Nora’s woorden over Sirena, harde woorden voor een vrouw die trots is op haar zelfbeheersing.

Claire Messud, schrijfster van ‘De kinderen van de keizer’, brengt met ‘De vrouw van hierboven’, een uitermate subtiele en diepgravende roman over liefde, leven en vervulling. Messud schreef in haar vorige roman onder andere over de spanning tussen onze innerlijke levens en het leven in de buitenwereld. Voor sommigen, Bootie bijvoorbeeld uit ‘De kinderen van de keizer’, krijgt het binnenleven de bovenhand en dat leidt tot waanideeën. Nora heeft het over ‘het feit dat ik in mijn gedachten een heel ander iemand ben dan wie ik in de buitenwereld ben‘. Niet dat ze gestoord is. Zoeken we niet allemaal naar vrienden en geliefden die ons laten zijn wie we in onze verbeelding zijn – sprankelend en uniek?

Betovering

Het verhaal speelt in een intiem verbeeld Boston, waar de Shahids tijdelijk verblijven omdat Skandar Shahid aan Harvard werkt. Zoon Reza belandt in Nora’s klas en moeder Sirena, een kunstenares die op een zucht is van een internationale doorbraak, zoekt iemand om samen een studio te huren. Nora, die zich in de eerste plaats kunstenares voelt en pas dan onderwijzeres, hapt toe, ook al heeft ze nauwelijks ruimte nodig voor de kijkdozen die ze maakt. De Shahids, zij Italiaans, hij Libanees, en hun zoon met zijn olijfkleurige huid die ‘de indruk wekte van een poederlaagje‘ betoveren haar. Ze doen dat elk afzonderlijk en elk op hun manier. Nora houdt er niet van om tijd te spenderen met hen als gezin omdat ze zich dan een buitenstaander voelt. Messud beschrijft de heftige emoties van Nora, de intensiteit van die drie relaties heel overtuigend. Het knappe aan dit boek is dat Nora geen kwezel is op wie er eindelijk een zonnestraal valt. Vooral in het eerste deel van het boek hebben de Shahids haar net zo hard nodig als zij hen. Nora overschrijdt grenzen, haar fascinatie wordt een obsessie, maar ook de Shahids overschrijden grenzen. Dat maakt ‘De vrouw van hierboven‘ tot zo een sterke psychologische roman. Het boek doet denken aan ‘Kroniek van een schandaal‘ van Zoë Heller, maar dat van Messud is genuanceerder en thematisch rijker.

Bange kunstenares

Nora’s kijkdozen zijn miniaturen van de kamers van kunstenaressen als Virginia Woolf en Emily Dickinson, vrouwen die werkten in isolement, buiten het oog van de wereld. Al zijn de kamers waarheidsgetrouw, het zijn de creaties van een vrouw die bang is om te falen als kunstenares. Sirena’s grootschalige installaties tonen een wondere wereld die niet is wat hij lijkt. Het zijn huldes aan de verbeelding. Dit is de kunst van een vrouw die niet bang is.

Nora vergelijkt haar leven met een spiegelpaleis. Steeds is ze op zoek geweest naar de uitgang, naar die plek waar het ‘echte leven‘ begon. In spiegelpaleizen krijgt de werkelijkheid verwrongen contouren. Ook in haar relatie met de Shahids heeft Nora een vertekend beeld van de dingen. Messud trekt het verhaal open en laat Skandar met Nora discussiëren over politiek. Hij verwijt de Amerikanen hun simplistische blik op de werkelijkheid, op buitenlandse oorlogen en beleid. Skandars proefschrift gaat over hoe je op een ethische manier de geschiedenis kan vastleggen. In zijn ogen was Amerika – vooral dat van voor de aanslagen van 11 september 2001 – een soort spiegelpaleis.

 Van alle hedendaagse Amerikaanse auteurs zijn er weinigen die zo fijnzinnig in de psyche van hun karakters graven als Messud. Ze vertelt meer dan enkel Nora’s verhaal. Dit is een boek over de natuur van vriendschap- en liefdesrelaties, over wat we er voor over hebben om onze dromen waar te maken, over hoe behaaglijk het soms voelt in het spiegelpaleis. Messud schrijft lange prachtzinnen, bouwt gestaag de spanning op en na de laatste bladzijde wil je vooral één ding: herlezen.

*****

Claire Messud – De vrouw van hierboven – vertaald door Barbara de Lange – Anthos – 289 blz. – 19.95 €.