Scherpe tongen
In haar veertiende verhalenbundel ‘Lief leven’ is de Canadese Alice Munro in grote doen.
Kathy Mathys
De laatste vier verhalen uit ‘Lief leven’ zijn autobiografisch. Het zijn ‘de eerste en de laatste – en de persoonlijkste – dingen (…) die ik over mijn leven te zeggen heb,’ schrijft Munro. De Canadese schrijfster noemt het geen verhalen want ze staan haar te dicht bij de feiten. Nochtans laat ‘Nacht’, waarin de jonge, slapeloze Alice ronddwaalt op het ouderlijke erf, zien waar Munro’s schrijversoog zich op richt. Het kind is bang van de demonen die haar influisteren dat ze haar dierbare zusje moet wurgen. Alices vader kon ook niet slapen en het gesprek tussen de twee is wonderlijk. Ook in haar fictie deinst Munro nooit terug voor het pijnlijke, het intieme. In haar werk stikt het van de vreemde ontmoetingen die ongrijpbaar zijn, verrassend. Vooraan deze bundel staan verhalen over jonge vrouwen voor wie het allemaal nog moet beginnen, zoals de ik-verteller uit ‘Amundsen’ die een baan krijgt als lerares op een school met TBC-patiënten. Munro laat op haast meedogenloze wijze zien hoe haar relatie met de lokale arts uitmondt in een nare droom. Dit is een van de oorlogsverhalen uit ‘Lief leven’. Het was een tijd waarin je je innerlijke leven verzegelde. ‘Japan bereiken’ speelt enkele decennia later. Het woord ‘feminisme’ was nog niet in zwang maar er hing verandering in de lucht. De grenzen tussen het innerlijke leven en het publieke zijn inmiddels vervaagd en dat verwart dichter Greta. Ze reist op uitnodiging van een kunstenaar naar Vancouver voor een feestje en zet enkele gebeurtenissen in gang met duistere gevolgen. Ook ‘Grind’ gaat over de nieuwe zeden van de jaren 1960 en 1970. Munro oordeelt niet over de zich vrijvechtende moeders. Ze registreert en laat het verder over aan de lezer. Op het platteland van Ontario, waar Munro bijna altijd over schrijft, is het leven geordend en voorspelbaar. Je werkt hard en trouwt jong. Doe je dat niet zoals Corrie uit het gelijknamige verhaal, dan voel je je ontheemd. Vrouwen met een scherpe tong of, zoals Corrie, met één been én een scherpe tong, krijgen het zwaar te verduren.
Dwaasheid
Hoe lief is het leven dat Munro toont? Voor elk moment van schoonheid en tederheid is er één van wraak of onthutsing. In de tweede helft van de bundel treden opvallend veel gedupeerde personages aan. Dood, ziekte en herkomst spelen een grote rol. In het titelverhaal, een van de autobiografische, vertelt Munro het verhaal van haar ouders. Haar moeder werd ziek en Munro, toen een arme en jonge moeder, ging niet naar de begrafenis. Ze schrijft: ‘Over sommige dingen zeggen we dat ze onvergeeflijk zijn, of dat we het onszelf nooit zullen vergeven. Maar we doen het wel, we doen het de hele tijd.’ Ook dat is typisch voor Munro: de personages herinneren wat was en ze draaien zich soms een rad voor de ogen. In de tweede helft van ‘Lief leven’ zijn de personages ouder. ‘Met uitzicht op het meer’ is stilistisch een atypische Munro met veel korte zinnen, die mooi aansluiten bij de inhoud. De ironie is verrukkelijk, ook in ‘Dolly’, een verhaal dat met veel mededogen menselijke dwaasheid laat zien. Munro staat erom bekend dat ze in haar lange verhalen een heel leven kan oproepen. De chronologie van haar vertellingen is vaak verrassend, de stijl eerder sober. Munro gebruikt weinig beelden of metaforen. Voor scherpte, sprankelende ironie, diepmenselijk inzicht en verteltechnisch vernuft ben je bij Alice Munro nog steeds aan het juiste adres. Je voelt je altijd een tikkeltje droef wanneer je een verhalenbundel van haar uit hebt: het is weer lang wachten op iets nieuws. Hopelijk kan de 81-jarige Canadese er nog jaren mee doorgaan.
*****
Alice Munro – Lief leven – vertaald door Pleuke Boyce – De Geus – 348 blz. – 22.50 € – oorspronkelijke titel: Dear Life.