Een hardvochtige moeder

Ayana Mathis debuteert overtuigend met ‘De twaalf stammen van Hattie’, een roman over het leven van een zwarte vrouw in het Philadelphia van de twintigste eeuw.

Kathy Mathys

Ayana Mathis schreef de eerste stukken van haar roman op de Iowa Writers’Workshop, waar ze les kreeg van Pulitzer Prize-winnaar Paul Harding. In een interview met haar voormalige docent vertelde de schrijfster dat ze destijds nog geen idee had waar het boek naartoe ging. De ingenieuze structuur kwam er geleidelijk.

‘De twaalf stammen van Hattie’ is een gecondenseerde roman waarvan elk hoofdstuk de naam draagt van één of twee van Hatties kinderen. Het eerste hoofdstuk speelt in 1925, het laatste in 1980.

Hattie Shepherd reist samen met haar moeder en twee zussen vanuit Georgia naar het Noorden in 1923. Ze strijken neer in Philadelphia, de moeder sterft en twee van de drie zussen blijven. Ze hopen op meer geluk en zijn verbijsterd wanneer ze merken dat zwarten op straat geen baan ruimen voor blanken. Hattie trouwt met August, een liefdevolle, zij het onberekenbare gokker en drinker. De dood van hun eerste baby’s, een tweeling, werpt een lange schaduw over hun leven. Elf kinderen komen er, het twaalfde uit de titel verwijst naar een kleinkind. De kinderen schilderen Hattie af als een moeder die het nodige doet. Aan het einde van een dag vol zieke en huilende baby’s heeft ze geen tederheid meer over in haar lichaam. Ze is niet het soort moeder dat je kleren klaarlegt voor de volgende dag. Met haar glasharde blik kan ze je bezeren.

Helder en sereen

De titel verwijst naar de bijbel, naar de twaalf stammen van Israël. Daarmee krijgt dit boek een allegorische kant. Dit is, naast het verhaal van Hattie, net zo goed dat van vele zwarte Amerikanen die een nieuw leven begonnen in het noorden van de VS. Mathis refereert aan de grotere sociale en maatschappelijke context. Zo vecht een van de zonen in Vietnam en maakt iemand een opmerking over de Black Panthers. De meeste verhaallijnen zijn van huiselijke aard maar zijn op politiek vlak even onthullend. Zo is er Alice, de enige in het gezin die boven haar stand trouwt met een zwarte dokter. Alices schoonfamilie behandelt haar als vuil en Alice weet op haar beurt niet hoe ze zich moet gedragen tegenover haar zwarte hulp.

Mathis kiest voor dramatische gebeurtenissen, sleutelmomenten in de levens van de personages. We ontmoeten Floyd, die worstelt met zijn seksuele gevoelens voor mannen, Six die zich afvraagt of hij geschikt is als predikant, Bell die heeft besloten om zich niet te laten behandelen voor een ziekte die haar fataal kan worden. Er zit veel miserie in dit boek, ziekte, liefdesverdriet. Af en toe glijdt Mathis af in de richting van het melodrama. In sommige hoofdstukken zou een originelere verwikkeling het boek nog sterker maken. Toch is ‘De twaalf stammen van Hattie’ geen klaagzang en vinden de personages troost in schoonheid en muziek. Mathis doet wel eens denken aan Toni Morrison, die ze in de dankbetuiging een lichtbaken noemt. Toch heeft ze een eigen stijl en die is zowel zintuiglijk als helder en sereen. De toonvastheid van dit boek is indrukwekkend, vooral als je bedenkt dat dit een debuut is. Mathis laat zien dat je niet altijd veel bladzijden nodig hebt om een verhaal te vertellen dat over een lange tijd speelt, dat graaft in de levens van vele personages.

****

Ayana Mathis – De twaalf stammen van Hattie – vertaald door Harm Damsma en Niek Miedema – Atlas Contact – Amsterdam/Antwerpen – 368 blz. – oorspronkelijke titel: The Twelve Tribes of Hattie – 19.95 €.