Oprukkend water

Overstromingen verwoesten en begeesteren. John Withington laat het zien in een overzichtswerkje.

Kathy Mathys

Van alle natuurrampen hebben overstromingen de grootste impact op ons leven. Geen wonder, schrijft ramphistoricus John Withington, dat er zoveel mythes en kunstwerken over bestaan. In ‘Flood: Nature and Culture’ schrijft Withington zowel over de feiten als over de verhalen en de kunst. Zijn onderwerp is prangend: overstromingen zijn van alle tijden maar de cijfers liegen er niet om. In de vroege jaren 1970 waren er jaarlijks minder dan 30 overstromingen, vanaf dan tot in de late jaren 1990 waren dat er bijna 100. Sinds 2000 zijn het er meer dan 100. Slechts enkelen twijfelen er nog aan dat er een link is met de klimaatsverandering.

Withington begint met de ark van Noach. Hij vergelijkt de Bijbelse vertelling met gelijkaardige verhalen uit het Gilgamesj-epos, uit Ovidius’ ‘Metamorfosen’. Wereldwijd vind je oeroude mythes over een boze godheid die de mens afstraft door de wereld te laten overstromen. Meestal doet de god dit omwille van menselijke hoogmoed, af en toe is er sprake van een specifiek vergrijp. Afkomstig van het eiland Raiatea is het verhaal van een zeegod die de zondvloed afkondigt omdat vissershaken in de goddelijke haardos verstrikt raakten.

De Chinese Gele Rivier overstroomde in de voorbije 3000 jaar 1500 keer. In 1938 was de dodelijke overstroming een oorlogsdaad. China liet het Japanse leger verdrinken door een dam te vernietigen maar beroofde met deze actie miljoenen Chinezen van hun thuis.

Withington sprokkelt getuigenissen van overlevenden. We horen de stem van een vrouw die de tsunami van 2004 doorstond. Ze was zwanger, kon niet zwemmen, hield zich dagenlang vast aan wrakhout, hopend dat de omringende haaien haar niet zouden verslinden. De auteur meldt dat de Sri Lankese overheid weinig doet om de tsunami-overlevenden te helpen. De regering haalt liever ontwikkelaars naar de kuststreek om er toeristische centra uit te bouwen.

Hoewel interessant is de stijl van dit boekje nogal droog. Withington verzamelt, hij interpreteert weinig of niets. Het boeiendste deel gaat over kunst en literatuur. Emile Zola en William Faulkner schreven in respectievelijk ‘De overstroming ‘ en ‘Old Man’ verhalen gebaseerd op waargebeurde natuurrampen. In ‘The Drowned World’ van J.G. Ballard ontstaan de zware overstromingen na zonnestormen. Londen, anno 2145,  is in dat boek ‘een krankzinnig Eden’, een plek waar het stikt van de malarialijders.

Poussin, Michelangelo, Raphael, Dali, allemaal schilderden ze de zondvloed. Schilders zijn geïnteresseerd in het stormachtige spektakel, de exotische beesten. Ook de impressionisten waren gefascineerd door overstromingen. Zij keken met name naar de manier waarop het licht vorm kreeg in een veranderd landschap. ‘Flood: Nature and Culture’ bevat gelukkig veel illustraties in kleur, die de tekst tot leven laten komen.